Mededelingen
Het Zeerecht van Damme

Bibliografie

Germain Bonte

De bedoeling van dit artikeltje is slechts literatuur aan te stippen over het Zeerecht van Damme, en niet de inhoud of de betekenis ervan te behandelen.

De eerste vraag, die gesteld wordt, is: "Wat is het Zeerecht van Damme?"

Het is de vertaling in het Nederlands van de "Roles d'Oléron".Het zeerecht, eigenlijk een verzameling van uitspraken dat aan de Atlantische kust van Frankrijk vanaf de twaalfde eeuw geldig was en dat te Damme overgenomen werd. Het meest recente werk over de "Roles d'Oléron" is KRIEGER's dissertatie "Ursprung und Wurzeln der Roles d'Oléron", verdedigd aan de Christian Albrechts Universiteit te Kiel in 1968.

Een handschrift van het Zeerecht van Damme bevindt zich in het Stadsarchief te Brugge, met de titel: "Dit es de coppie vanden rollen van Oléron van den vormessen van der zee" (Purperenboec).

De inhoud is gepubliceerd in: Warnkönig, Pardessus, Macquet, Schlyter, Tavers Twiss, Gilliodts van Severen, Kiesselbach, Telting, Biederstedt en Janik. Standaardwerken zijn Pardessus en Schlyter. Dit laatste werk is echter in het Zweeds gesteld, maar de bespreking van Holtius laat toe de betekenis van Schlyter's werk te kennen.

Het werk van Janik is belangrijk: het is een uitgave van acht handschriften bewaard in Gdansk (Dantzig). Het bevat bovendien een inleiding van Matysik over de betekenis van het Zeerecht van Damme en een bibliografie Op de "Summary" in het Engels ( en in het Russisch) na, is het boek in het Pools gesteld.

Een behandeling van het Zeerecht van Damme vindt men in Goudsmit, Geschiedenis van het Nederlandse Zeerecht, blz. 55-96.

De tweede vraag is: "Wat is de betekenis geweest van het Zee­recht van Damme?" De vraag heeft twee aspecten: de betekenis voor het Belgisch Zeerecht en voor het Europees Zeerecht.

Een geschiedenis van het Belgisch Zeerecht kan men vinden in "Maritieme Geschiedenis over Nederlanden": Zeerecht door Van den Auweele. Craeybeckx schrijft dat in de ordonnantiën van 1551 en 1563 veel overgenomen is van het Zeerecht van Damme. De betekenis voor het Europese Zeerecht werd uitvoeriger bestudeerd. Het Neder­landse Zeerecht heeft de invloed ervan ondergaan. Eerst is er het Zeerecht van Westkapelle, waarvan Clavareau schrijft dat het bijna identiek is aan het Zeerecht van Damme. Pas verschenen het fraaie boekje van Korthals Altes: een gecommentarieerde uitgave van het Westkapelle Zeerecht. Ook hij schrijft dat dit recht "een vrij getrouwe kopie is van het Zeerecht van Damme". Hij trekt de aandacht op de invloed uitgeoefend op niemand minder dan Hugo de Groot. Daarna wordt het gebundeld met de Amsterdamse ordonnantie en krijgt het de naam Waterrecht. De invloed kan men best afleiden uit de artikelen van Burger, die alle uitgaven ervan bespreekt.

Daarnaast is er de invloed van het Zeerecht van Gdansk, die door Matysik bestudeerd is. Buiten "Summary" is het boek in het Pools geschreven. Verder is er de invloed op het belangrijke Zee­recht van Wisby, dat tenslotte een bundeling is van opnieuw het Zeerecht van Damme, de Amsterdamse Ordonnantie, aangevuld met bepalingen uit het Lübecks Recht. Het basiswerk voor het Zeerecht van Wisby is het reeds gesignaleerde werk van Schlyter.

De stand van zaken kan men misschien zo schetsen: de tekst van het Zeerecht van Damme werd bestudeerd, de uitstraling ervan werd zijdelings behandeld, maar een preciese grens is nog niet getrokken.

Dit lijstje van boeken doet hopen dat iemand een werk moge schrijven zoals Krieger het deed voor Oléron en Korthals Altes voor Westkapelle.

Ik dank Mevrouw de Bibliothecaresse van de West-Zeeuws-Vlaamse Bibliotheek te Sluis, die met gestadig geduld mij de boeken bezorgde.

Bibliografie

(° wijst op werken die niet geraadpleegd werden.)

• ° Biederstedt Rudolf
  Eine neue Handschrift des Seerechts von Damme in Stadtarchiv Greifswald; Greifswald, Strals. Jhb. Bd. 7, (1967) blz. 38-54.
• Burger C.P.
  • Oude Hollandsche Zeevaart-uitgaven. De oudste uitgaven van het "Licht der Zeevaart", Tijdschrift voor boek en bibliotheekwezen, VI, 3, mei-juni 1908. 
  • Oude Hollandse Zeevaart-uitgaven
    De Oudste Leeskaarten, Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, VI, 6, 1908, blz. 245-261.
  • Oude Hollandse Zeevaart uitgaven.
    Het leeskaartboek van Wisbuy (slot), Tijdschrift voor boek en bibliotheekwezen, VII, 2, 1909, blz. 49-60.
  • Oude Hollandse Zeevaart uitgaven.
    Het Waterrecht, Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen VII, 3» 1909, blz. 123-132.
  • Oude Hollandse Zeevaart-uitgaven
    Het Waterrecht (slot) Tijdschr. Boek- en Bibliotheekwezen, VII, 4 1909, blz.157-172.
  • Oude Hollandse Zeevaart-uitgaven.
    Het leeskaartboek van Wisbuy, Tijdschrift voor boek- en Biblio­theekwezen, VII, 1, 1909, blz. 1-17.
• Clavareau P.J.A.
  • Les Sources de droit maritime du Moyen Age (essai de bibliogra­phic raisonnée) Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis, 1950 Deel XVIII, Aflevering IV, blz. 385-472
• Craeybeckx Jan
  • Un grand commerce d’importation: les vins de France aux anciens Pays-Bas (Xllle-XVIe siècle), Préface de Charles Verlinden,
    Paris, S.E.V.P.E.N. 1958
•  ° Gilliodts van Severen
  • Coutumes des pays et comté de Flandre, Quartier de Bruges, Coutumes des petites villes etc. T III, 1891.
• Goudsmit M.Th.
  • Geschiedenis van het Nederlandse Zeerecht (inleiding - Geschiedenis der bronnen), ‘s Gravenhage, Nijhoff, 1882  24 x 14, 472 blz.
• Holtius A.C. Hoogleraar te Utrecht
  • Het Nysbische Zeeregt, en de kritische uitgave daarvan in het Corpus Juris Sueo - Gotorum, Nieuwe bijdragen voor rechtsgeleerdheid en -wetgeving, Vierde Deel, 1854, blz. 417-431.
• Janik Bernard
  • Najstarszy tekst prawa morskiego W gdansku. Wstepem opatryl Matysik Stanislaw, Gdansk, Ddanskie Towarzystwo M Maukowe, 1961, 25 x 17, 267 blz.
    * Universiteit Gent, Seminarie voor Rechtshistorie en Romeins Recht, Universiteitstr. 8, Gent.
• Kiesselbach
  • Der Ursprung der Roles d'Oleron und des Seerechts von Damme, Hansische Geschichtsblater, 1906, 1.
• Korthals Altes A.
  • Ons Oudste Zeerecht, Uitgaven Molengraaff Inst, voor Privaatrecht te Utrecht 5, Zwolle,Tjeenk Willink, 1976, 23 x 15, 68 blz.
• Krieger Karl-Friedrich
  • Ursprung und Wurzeln der Roles d'Oléron, Köln-Wien, Böhlan, 1970.        
• ° Maquet L.
  • Histoire de la ville de Damme, 1856.
• Matysik Stanislaw
  • Prawo Morskie Gdanska, Warszawa, Wydownictwo Prawnicze, 354 blz.
• Pardessus J.M.
  • Collection des lois maritimes antérieures au XVIIIe siècle, Tome IV, blz 19-29, Paris 1837.
• Schlyter D.C.J.
  • Wisby Stadslag och Sjörätt, Co dices iuris visbyenois urbici et maritmi cum notis criticis,
    varüs lectionibus, novis versionibus suecanis, glossarius et indicibis nominum propriorum.  Uitgegeven in Corpus iunis sueogotorum antiqui, vol. VIII. Lund, Berlingska Boktryckeriet, 1853,CX III, blz. 580.
• Telting A.
  • Die alt-niederländischen Seerechte, Den Haag, Nijhoff, 1907, 28 x19, XVI, 45 blz.
•  ° Travers Twiss
  • Blacbook of the Admiralty, T IV, blz. 302-333, London, 1876.
• Van Den Auweele D.
  • Zeerecht - Maritieme Geschiedenis der Nederlanden I, Bussum, De Boer Maritiem, 1976, blz. 220-226, blz. 346-347.
• Warnkönig L.A.
  • Flandrische Staats- und Rechtsgeschichte, Band I, Appendix Urk XLI, blz. 86-93, Tübingen, 1835.