De Klokken van Lissewege

Andre Cartreul

In de monumentale toren van de O.-L.-Vrouwkerk te Lissewege hangen ten huidigen dage zes klokken, waarvan we verder de identiteitskaarten geven. Eerst een paar bladzijden uit de geschiedenis van de Lisseweegse klokken,

Voor de Geuzentijd waren er 2 klokken, respectievelijk 4.155 en 1.080 pond wegende, die in 1522 gegoten waren door Simon Waghevents uit Brugge. Twee andere klokken waren gegoten in 1545. Daarover hebben we geen verdere gegevens. Een klok werd gegoten in 1550 en ze woog 4.280 pond. Nog drie andere klokken werden ge­goten in 1566. Ook daarover geen nadere gegevens. Bij de aanvang van de Geuzenberoerten zouden er aldus 8 klokken in de toren gehangen hebben. Zij verdwenen of werden onbruikbaar gemaakt gedurende deze Beroerten omstreeks 1586.

Na de Geuzenberoerten begon algauw het herstel. Reeds in 1617 werd door Jan Grognart van Gent een nieuwe klok van 1.676 pond Brugs gewicht, gegoten tegen levering van een vervallen klok van 590 pond en van 400 pond oud-metaal. Deze eerste nieuwe klok is op 10 maart 1619 door de Deken van Damme gedoopt onder de naam Anthonis. In 1631 was deze klok gebarsten. Ze werd vergoten door Anthonis Soubillot en gedoopt op 3 juni 1632.

Twee klokken, respectievelijk van 576 pond en van 360 pond, werden naderhand gegoten (het jaartal is niet gekend) door Gregorius Van Hallen uit Brugge, en gedoopt Anna en Jacob. Klok Anna liep een barst op en werd door Joachim Blanpain vergoten in 1645 en nog dit zelfde jaargewijd. Twee klokken zouden in 1676 nog door Blanpain vergoten geweest zijn.

In elk geval bestonden er in de 18e-19e eeuw, volgens het archief van de O.-L.-Vrouwkerk van Lissewege, volgende klokken:

1. de grote klok Sint-Anthonis (1619 - pastoor Jan De Crane;
2. de middelbare klok Sint-Anna (1676) - pastoor Petrus Maes;
3. de kleine klok Heilige-Maria (1676) - pastoor Petrus Maes; (melding in de marge: deze is gebroken en vergoten)
4. de kleine klok Heilige-Maria (1760) - pastoor B. Ryelandt; (4 heeft in 1760 3 vervangen)
5. de kleine klok Heilige-Maria (1820) vergoten door Jaak Dumery van Brugge;
6. de triomfklok Jacob-Elooi (1820) eveneens gegoten door J. Dumery;
   7°, 8°, 9° en 10°: vier stalen klokken werden in 1869 gegoten door de Sociétè des Mines et Fonderies te Bochum in Westfalen (Duitsland) en geleverd met volgende details:
7. naam ongekend - toon do – diam. 155 cm – gew. 1.603 kg.
8. H.-Eligius - toon re – diam. 145 cm – gew. 1.187,5 kg;
9. H.-Franciscus-Xaverius - toon mi - diam 135 cm - gew 978 kg;
10. naam noch toon gekend – diam. 75 cm - gew 193,5kg.

Samen wogen deze 4 stalen klokken juist 4.000 kg, betaald tegen 1,63 fr het kg of in totaal 6.520 frank.

Tenzij ze gebarsten of onbruikbaar geworden waren, hingen er dus op een bepaald ogenblik, en vermoedelijk tot in de eerste wereldoorlog 1914-1918  en zoals oorspronkelijk in de 16e eeuw? - 8 klokken in deze monumentale kerktoren.

In elk geval. waren er juist voor de tweede wereldoorlog (1940-1944) nog zes klokken aanwezig, te weten de hierboven vermelde 4 stalen klokken en de bronzen klokken 5° en 6° hierboven.

Deze twee bronzen klokken en de kleine stalen klok 10°, wer­den door de Duitse Bezetter in 1943 geroofd. Het stalen klokje werd aan de kerk van Wulveringem gegeven, omdat het aldaar een ge­roofd bronzen klokje moest vervangen.

In 1958, door tussenkomst van de Dienst voor Herstel van Oorlogsschade, leverde de Firma Michiels van Doornik op staatskosten drie nieuwe bronzen klokken die thans naast de niet geroofde drie stalen klokken, in de toren aanwezig zijn.

Daar de kerk van Wulveringem bij Veurne een nieuwe klok kreeg, werd het afgestane stalen klokje van Lissewege opnieuw ter beschikking gesteld van deze parochie. Doch, daar het overtallig was, werd het geschonken aan de Lissewegenaar Pater Gilbert Vanfleteren, Scheutist, missionaris te Kinshasa in Zaïre, voor zijn inlandse parochie. Wij zagen het aldaar in werking in augustus 1968.

In 1940 werden nog alle klokkenkoorden vernieuwd, terwijl dan ook de steunijzers voor het luiden verstevigd en geroemeind werden op kosten van de kerk.

Dank zij een legaat van Mejuffrouw Louise Maenhout van Lisse­wege ten bedrage van 100.000 frank, kon in 1957-58 de elektrificatie van de kerkklokken doorgevoerd worden onder Pastoor Leopold Grymonprez. Van deze goede gelegenheid miek het Gemeentebestuur van Lissewege gebruik om op gemeentekosten en in akkoord met de Kerkfabriek van Onze-Lieve-Vrouw-Bezoeking, een beiaardspel te vestigen op deze zes klokken, terwijl het vernieuwd torenuurwerk tevens werd voorzien van een foto elektrische cel. Al deze werken werden uitgevoerd door de Firma G. Frère van Lo bij Veurne.

Het geheel werd ingewijd tijdens een korte kerkelijke plechtigheid op een zomerse zondag in 1959 onder Pastoor Michiel Claerhout, wiens neef Kanunnik François voor muziek en tekst van het beiaardlied had gezorgd.

Heden klinkt elk halfuur en elk vol uur vanuit Lissewege’s oude monumentale toren, al over het zo schilderachtig dorp, volgend refrein:                          

Lissewege, denk er aan:
Nooit blijft 't uurwerk stille staan;
Wijzers draaien, klokken slaan,
Uren komen, maar vergaan.

‘t Is dus tijd,
Werk met vlijt,
Leef in vree;
Doe uw best,

Voor de rest
Helpt God mee.
Hoor, uw toren.
Laat het horen:
God helpt mee. 

Beschrijving van de huidige klokken

Klok 1 : Brons

• Naam: Heilige Godelieve
• Diam.: 85 cm - Hoogte: 95 cm - Gewicht: 509 kg. Toonhoogte: La
• Versiering: langs boven een rondlopende band van circa 2 cm bloemenmotief.

Opschriften:

• ene zijde: 1958 plus afbeelding in reliëf v. St. Godelieve
• andere zijde:
  • Me fudit    Michiels Jr. Tornaci
    • Heilige Godelieve
    • Peter: J. Gobert
    • Meter: E. Dejaeger
    • Pastoor: M. Claerhout
    • Onderp.: J Soens
    • Kerkheren: J. Dendooven - J. Gobert -R. Pape - A.Snauwert - A. Masschelein
    • Koster: L. Verschoore
    • Lissewege : 1958

Luidklok, ook deel van de beiaard.
Toestand: zeer goed.

Klok 2 : brons

• Naam: Heilige Jacobus Diam.: 110 cm - Hoogte: 120 cm - Gewicht: 830 Kg, Toonhoogte: Sol
• Versiering: langs boven een doorlopende band van circa 2 cm bloemenmotief.

Opschriften:

• ene zijde: 1958, plus afbeelding in relief van St.-Jacobus
• andere zijde:
  • Me fudit    Michaels Jr Tornaci
    • H. Jacobus.
    • Peter: J. Dendooven
    • Meter: J. Dekeyzer
    • Pastoor: M. Claerhout Onderp.: J Soens
    • Kerkheren: J. Dendooven - J. Gobert - R. Pape A - Snauwaert - A. Masschelein
    • Koster: L. Verschoore
    • Lissewege : 1958

Luidklok, ook deel van de beiaard.
Toestand: zeer goed.

Klok 3 : brons

• Naam: Heilige Barbara
• Diam.: 80 cm - Hoogte: 90 cm - Gewicht: 300 Kg. Toonhoogte: Do
• Versiering: langs boven een doorlopende band van circa 2 cm bloemmotief.

Opschriften:

• ene zijde: 1958 plus afbeelding in reliëf van St.-Barbara
• andere zijde:
  • Me fudit Michiels Jr Tornaci
    • H. Barbara
    • Peter: A. Snauwaert
    • Meter: L. Vandenheede Pastoor: M. Claerhout
    • Onderp.: J. Soens
    • Kerkheren: J. Dendooven - J. Gobert - R. Pape A. -Snauwaert - A. Masschelein
    • Koster: L. Verschoore
    • Lissewege: 1958

Luidklok, ook deel van de beiaard
Toestand: zeer goed.

Klok 4 : staal.

• Naam: Heilige Franciscus-Xaverius.
• Gegoten te Bochum (Westfalen) in 1869, nieuwgemaakt voor de kerk van Lissewege.
• Diam.: 135 cm - Hoogte: 140 cm - Gewicht: 978 Kg. Toonhoogte: Mi
• Versiering: langs boven een dubbele rondlopende hand met een breedte van circa 3 cm.

Opschriften:

slechts aan éne zijde:

• Bochum
  • H. Franciscus Xaverius
  • Peter: F. Vankersschaver
  • Meter: Isab. Vankersschaver
  • Pastoor: J. Boecksoone
  • Onderp.: S. Wulleman
  • Kerm.: P. Desmidt - E. Vankersschaver -
  • F. Daeninck - F. Demon – J. Schreurs
  • Koster: F. V.ansteene Lisseweghe 1869

Luidklok, ook deel van de beiaard.
Toestand: goed, doch uitwendig ietwat verroest.

Klok 5 : staal

• Naam: Heilige Eligius
• Gegoten te Bochum (Westfalen) in 1869, nieuwgemaakt voor de kerk van Lissewege.
• Diam.: 145 cm - Hoogte : 150 cm - Gewicht: 1.187,5 Kg. Toonhoogte: RE
• Versiering: langs boven een dubbele doorlopende band met een breedte van ongeveer 3 cm.

Opschriften:

slechts aan ene zijde:

• Bochum
  • H. Eligius
  • Peter: P. Desmidt
  • Meter: Joan. Perlinghe Luidklok, deel van de beiaard.
  • Toestand: goed, doch uitwendig wat verroest, o.m. de inscripties.

Klok 6: staal

• Naam: uitgeroest en niet gekend
• Gegoten te Bochum (Westfalen) in 1869; nieuwgemaakt voor de kerk van Lissewege.
• Diam.: 155 cm - Hoogte: 160 cm - Gewicht: 1.603 Kg.
• Toonhoogte: Do
• Versiering: langs boven een dubbele rondlopende band met een breedte van ongeveer 3 cm.

Opschriften:

slechts aan ene zijde:

• doch gans uitgeroest door de tand des tijds -zuidwestenregens via de galmgaten slechts een paar letters bv. peter, meter zijn nog zichtbaar.

Luidklok waarop, in samengang met de andere kerkklokken een beiaardspel is gevestigd.
Toestand: goed, maar uitwendig, bijzonder aan de zuidwestzijde, sterk verroest, o.m. de inscripties.