Lezing op zondag 23 oktober 2016 om 10 uur door Danny en Freddy Jones

Knokke en Heist bezet en bevrijd, 72 jaar terug in de tijd.

Freddy en Danny Jones, bezielers van het For Freedom Museum geven een boeiende lezing over het droevige verhaal van de Tweede Wereldoorlog in de Zwinstreek. Dit stuk vaderlandse geschiedenis, die geen enkele inwoner van de Zwinstreek ontzag en onnoemelijk veel slachtoffers naliet, doet heel wat vragen rijzen.
Waarom moest deze regio na 4 september '44, toen heel Vlaanderen al bevrijd was, nog twee maanden van beschietingen en oorlogsellende ondergaan vooraleer de oorlog ook hier definitief voorbij was ?
Wat zat er achter het plan van Adolf Hitler om deze streek tot de laatste man te verdedigen ? Wie waren onze bevrijders ? En wat was hun motivatie om Europ ter hulp te snellen in de strijd tegen het nazisme ?

Verslag

Op zondag 23 oktober 2016 waren er 76 belangstellenden aanwezig in Museum Sincfala te Heist voor de lezing "Dagelijks leven in Knokke en Heist tijdens WO II". De verwelkoming gebeurde door voorzitter Eric Huys die vertelde dat hij in zijn jeugd, die hij doorbracht in Ramskapelle, dikwijls werd geconfronteerd met het thema Tweede Wereldoorlog. Zijn vader, Charles, was soldaat in de oorlog die de Achttiendaagse veldtocht meemaakte, krijgsgevangen werd genomen en terechtkwam, eerst in Duitsland in een krijgsgevangenkamp en later bij een boer in Oostenrijk.

Zijn verhalen over de oorlog waren de eerste kennismaking met dit vreselijk gebeuren. Moeder vertelde over het jaar 1944, waar ze voor het water op de vlucht waren, over de vreselijke bombardementen op Sluis, enz. Kortom, het gezin Charles Huys - Maria Deruwe gaf Wereldoorlog II door aan de volgende generatie, met zijn kleine en grote verhalen, zoals dat in veel gezinnen gebeurde.

Nu is er een museum op de plaats waar de voorzitter school liep. Na jarenlang leegstand is het gebouw omgetoverd door het gemeentebestuur van Knokke-Heist tot een prachtig gebouw, waar de collectie over WO II van Freddy en Danny Jones, samen met die van Patrick Tiersoonne, ondergebracht en tentoongesteld is. Het is niet zomaar een museum, maar een museum die doet herinneren wat een vreselijk gebeuren een oorlog is. Het werd officieel geopend op 25 april 2009 in aanwezigheid van de Minister van Landsverdediging, Pieter De Crem, de gouverneur van West-Vlaanderen, Paul Breyne, de burgemeester van Knokke-Heist, graaf Leopold Lippens, en tal van andere, wat men noemt, hoogwaardigheidsbekleders.

Sindsdien mocht het museum duizenden bezoekers begroeten, en dit niet alleen uit het binnenland, maar uit heel Europa, Australië, Nieuw-Zeeland, Canada en de USA. Naast het tentoonstellen van voorwerpen in een unieke opstelling, die tot de verbeelding spreekt, is er ook onderzoek naar deze zwarte bladzijde van onze twintigste-eeuwse geschiedenis. Naast de museumfunctie is For Freedom Museum ook een kenniscentrum, waar onderzoek en lezingen gedeeld worden met het brede publiek.

Freddy Jones begon dan de lezing met te zeggen dat het For Freedom Museum er gekomen is na 30 jaar werk. De vader van Freddy en Danny Jones maakte zelf de landing in Normandië mee en hun grootvader was bij de landing in Gallipoli in 1915. Naast Canadezen waren er bij de bevrijding van onze streek ook Britse en Poolse soldaten betrokken. Freddy Jones toonde een uitspraak van Winston Churchill uit 1948 over het belang van geschiedenis die luidde: "Those who fail to learn from history, are doomed to repeat it".

In de jaren '40 was Canada een "self governmental state", een onafhankelijk land dat lid was van de Commonwealth, maar dat zelfstandig beslissingen kon nemen. Canada is een ontzettend groot land qua oppervlakte, maar heeft slechts een bevolking van 10 miljoen inwoners. Newfoundland daarentegen was toen wel nog Brits gebied. De huidige vlag van Canada met de Maple Leaf (esdoornblad) dateert van 1965. Tot 1964 had men er een andere vlag: een rode vlag met in de rechter bovenhoek de Britse vlag en links het wapen Canada.

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog telde het Canadese leger maar 4000 soldaten en 50.000 reservisten. In 1944 telde het ongeveer 1 miljoen soldaten. Er sneuvelden 42.042 Canadese soldaten in de Tweede Wereldoorlog. Het Canadese leger was een vrijwilligersleger. In december 1939 begonnen de inschepingen. De 1ste Canadese Infanterie Divisie beschermde de kust bij de evacuatie van Duinkerken.

Freddy Jones vertelde hoe de Canadezen naar de oorlog kwamen via de verhalen van 3 Canadese soldaten die vrijwillig dienst namen en klaar gestoomd werden voor de landing in Normandië. Op de Europese kust hadden de Duitsers de Atlantic Wall opgebouwd die werd verdedigd door Duitse soldaten waarvan er een aantal ook maar dienst deden omdat ze moesten.

Op 19 augustus 1942 was er al een Geallieerde landingspoging geweest in Dieppe. Dit was echter een drama met enorme verliezen voor de Canadezen. Toch zijn hier veel lessen uit getrokken voor de latere landing in Normandië, o.a. het meetrekken van eigen op voorhand gebouwde havens en meer ondersteuning door kanonnen. De 3de Canadese divisie werd klaar gestoomd voor de landing op Juno Beach en was de eenheid die het verst is opgerukt (11 km) met maar één gesneuvelde. Maar zij hadden geen flankondersteuning en werden aangevallen door fanatieke Duitse troepen met leden van de Hitlerjugend in hun rangen. Eén van de Canadese soldaten, Jack, is kunnen vluchten en heeft zes weken bij de Franse maquisards verbleven.

De Canadezen hebben veel verliezen geleden in Normandië en toen ze onze streek kwamen bevrijden, was er in hun troepen veel ervaring en kwaliteit verdwenen. De Duitse troepen hier waren dus meer ervaren dan de Canadese.

Het was zeer belangrijk voor de Geallieerden om een haven te veroveren. Dit was nodig voor de bevoorrading wanneer ze dichter bij de Duitse grens gingen komen. Het Britse leger had Antwerpen met haar havens bijna intact in handen kunnen krijgen. Maar het probleem was dat de toegang niet vrij was omdat de Duitsers nog steeds de oevers van de Westerschelde in handen hadden en zo de toegang beheersten. Voor de Duitsers was de Antwerpse haven ook belangrijk en ze maakten er een "festung" van. Dit wilde zeggen dat ze de haven niet mochten prijsgeven en ervoor vechten tot de dood. De Canadezen mochten weer het zware werk doen om de Scheldemonding vrij te maken.

Foto's van eind september 1944 toonden dat Westkapelle en Heist spookgemeenten geworden waren. De bevolking van Heist werd door de Duitsers geëvacueerd omdat zij een aanval vanuit het westen verwachtten, wat uiteindelijk niet gebeurd is. De grenzen van de Schelde pocket waren de Noordzee, het Leopoldkanaal en de Schelde. Strategische plaatsen werden door de Duitsers onder water gezet om tankbewegingen te verhinderen. Dit veroorzaakte na de oorlog nog veel problemen voor de landbouw om de poldergronden weer in orde te krijgen.

Eerst probeerden de Canadezen bij Moerkerke over het Leopold- en Schipdonkkanaal te gaan, maar zij konden slechts één nacht aan de overkant blijven en werden dan teruggeslagen na een zware strijd.

Met "Operatie Switchback" werd het opruimen van de Duitse verdedigingswerken om Breskens beoogd. De Duitse bevelhebber hier was generaal Eberding die een veteraan was van vele veldslagen, ook van de Eerste Wereldoorlog. Hij was een echte wehrmachter, maar geen nazi. De Duitse soldaten die in de streek gelegerd waren kwamen oorspronkelijk naar hier in verlof van het Oostfront. Nadien werden ze hier dan in een infanterieregiment en kustartillerie gestopt.

Generaal Daniel Spry was de bevelhebber van de 3de Canadese Divisie. Als kind was hij in de jaren '30 al eens met zijn ouders naar Heist gekomen. Na de oorlog vertelde hij dat hij zich nog de Heistse babelutten herinnerde.

De 3de Canadese Divisie deed eerst een aanval bij Strobrugge, wat moeilijk ging. Daarna werd beslist om de Duitsers langs achteren aan te vallen en met amfibische Buffalo voertuigen te landen in de streek van Biervliet en Hoofdplaat op 9 oktober 1944. Doordat het land daar ondergelopen was moesten ze via de dijk verder. Hier waren ze echter beter zichtbaar en bereikbaar voor vijandelijk geschut. Daarenboven was het toen ook nog eens slecht weer. Op 14 oktober werd IJzendijke bereikt. Sluis werd gebombardeerd en ook Oostburg werd zwaar gehavend. In die periode zijn er veel mensen omgekomen in West-Zeeuws-Vlaanderen.

Op 30 oktober waren de Canadezen in Retranchement. Daar werd een Bailey-brug gemonteerd over het afwateringskanaal door het Royal Canadian Engineers Regiment onder leiding van sergeant Jack Hickman. Hierbij was er veel Duitse tegenstand van achter de Internationale Dijk. Op 31 oktober raakte Hickman dodelijk gewond. Bij deze brug kwam later het Hickman-momumentje ter herinnering aan Hickman en zijn manschappen. De Canadese tanks konden over de brug om op 1 en 2 november Knokke en Heist te bevrijden. Zeebrugge was het laatste dorp in België dat werd bevrijd op 3 november 1944. Er werden 5000 Duitse soldaten krijgsgevangen gemaakt. Eén van hen was generaal Eberding.

Dan nam Danny Jones het woord om uitleg te geven bij een aantal beelden en korte films die vervolgens werden getoond. Het eerste was een fragment uit de reeks "Kinderen van de oorlog" van Paul Jambers, op VTM uitgezonden in het jaar 2000. In dit fragment vertelden Freddy en Danny Jones en ook hun moeder over hun vader. De verzameling uniformen en voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog van Freddy (die gestart was met het uniform van vader Jones) kwam hier ook duidelijk aan bod. Deze uitzending was een goede hulp en startpunt om uiteindelijk het huidige For Freedom Museum te kunnen realiseren.

Dan had Danny Jones het over drie verzetslieden uit Knokke-Heist. De eerste was Louis Edgard De Saedeleer, geboren in 1897 te Aalst. Hij was commandant van de passieve luchtbescherming en bestuurslid van het Willemsfonds te Knokke. Via deze laatste vereniging werd hij redacteur van het sluikblad “De Zeegalm”. Hij had ook een radiozender (verborgen in de Helmweg) en stuurde berichten naar Groot-Brittannië. Op 4 maart 1942 werd hij opgepakt. Louis Edgard De Saedeleer is op 15 juli 1942 overleden ten gevolge van foltering. Op een foto van zijn begrafenis was de rouwstoet te zien waarop veel volk aanwezig was. Opmerkelijk is dat de Duitsers dit hebben toegelaten.

De volgende verzetslieden waren de Heistenaars Albert Maes en Gaston Boereboom. Beiden waren lid van het Geheim Leger. Zij hadden contacten met het verzet van Lissewege en werkten met hen samen, o.a. bij het saboteren van spoorwegen en het in brand steken van Duitse camouflagenetten. Ze werkten allebei in de cokesfabriek. Ze werden samen met twee compagnons van Lissewege opgepakt en op 20 mei 1944 gefusilleerd in Oostakker. Na de oorlog werden ze opgegraven en terug ter aarde besteld in Heist. Er waren filmbeelden te zien van deze rouwstoet die uitging van de Kerkstraat naar het Heldenplein. De exacte datum van deze herbegraving is niet bekend.

In deze unieke film waren ook beelden te zien van de Geallieerde tanks die doorheen de Lippenslaan en het Frans De Smidtplein reden, alsook van de brand van het Grand Hotel du Kursaal op het huidige Heldenplein te Heist. Verder waren nog beelden te zien van de overstromingen in Westkapelle in de omgeving van de Sluisstraat en de kerk en beelden van de evacuatie van Heist met de mensen die wegtrokken met hun bezittingen op karren.

De derde persoon die aan bod kwam was schilder-decorateur-kunstenaar Camille Vervarcke uit Knokke. Hij sprak goed Engels en ging ’s nachts op verkenning om tekeningen te maken die hij dan doorspeelde aan Engeland. In augustus 1943 werd hij opgepakt samen met een tiental Knokkenaars en via Gent verder getransporteerd naar Frankrijk. Tijdens dit transport schreef hij briefjes die hij kon doorgeven om te laten posten aan zijn familie te Knokke. De eindbestemming van het transport was Pas-de-Calais om daar tewerk gesteld te worden als dwangarbeider bij de bouw van het betonnen Blockhaus (“Kraftwerk Nordwest”) voor de V1 en V2 basissen in Eperlecques. Tijdens een bombardement door de Geallieerden is hij daar kunnen ontsnappen en heeft zich eerst een tijd kunnen verschuilen in een boerderij. Dan keerde hij terug naar Knokke om daar verder ondergedoken te blijven. Hij maakte vertalingen van clandestiene BBC-berichten en gaf die verder door (o.a. over de landing in Normandië en de toestand in Rusland en Italië).

De lezing werd afgesloten met de vertoning van een film die het For Freedom Museum heeft gekregen van wijlen meester Constant Devroe, over de bevrijding rond 2 november 1944. De beelden werden gefilmd in het kielzog van de Geallieerde troepen in de Schelde pocket. Ook de toestand van de zeedijk van Knokke kort na de bevrijding was te zien met toegemetste zijstraten op de dijk, gebouwen met waarschuwingstekens voor mijnen, loopgangen in de duinen en bunkers.

Na de lezing werden Freddy en Danny Jones door voorzitter Eric Huys bedankt voor hun schitterende uiteenzetting en aangezien zij nog steeds nieuw materiaal in hun bezit krijgen, gevraagd om in de toekomst nog eens een lezing te komen geven voor de geschiedkundige Kring Sint-Guthago.

Het For Freedom Museum te Ramskapelle zorgt voor een rechtstreeks contact met het verleden en is nu ook een kenniscentrum geworden. Vervolgens werd de voormiddag afgesloten met een drankje aangeboden door Museum Sincfala.

Verslag: Marc De Meester
Foto's: Etienne Decaluwé

Praktische informatie

Lezingen zijn gratis voor leden van Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago.
Niet-leden betalen 3,50 euro, bezoek aan het museum inbegrepen.
Na de lezing bieden we je een drankje aan.

Plaats

Sincfala, Museum van de Zwinstreek
Pannenstraat 140, 8300 Knokke-Heist.
Tel. 050 530 730  Dit E-mail adres wordt beschermd tegen spambots. U moet JavaScript geactiveerd hebben om het te kunnen zien. 

Parkeergelegenheid

Op de speelplaats van de gemeentelijke basisschool Het Anker, bereikbaar via de Felix Timmermansstraat nummer 37 (klik op de foto voor Google streetview)