Kroniek van een badstad (5)

Gescande Inhoud:

Kroniek van een Badstad (5)

Dany Vantorre

Dit artikel is het vervolg van: Kroniek van een badstad (4)

In onze tijd, waar met miljoenen en miljarden gegoocheld wordt, kunnen wij glimlachen met de bedragen die in de vorige eeuw aan bv. bouw- of wegenwerken werden besteed. Bij koninklijk besluit van 18 november 1881 werd aan enkele gemeenten van West-Vlaanderen een subsidie toegekend voor het uitvoeren van werken aan het gemeentelijk wegennet. Heist kreeg toen het ronde bedrag van 1.000 fr. In het Burgerwelzijn van 8 juni 1881 las ik verder:

"Om 4 ure namiddag in het raadshuis te Heist-aan-zee, opening der aanboden tot onderneming der Kasseiding van het overige der Vlamingstraat aldaar waarvan plan, bestek en lastencohier ter elks inzage in voorspeld raadshuis liggen. De aanboden, op zegel, zullen portvrij en aanbevolen, vóór of uiterlijk den 7 juni 1881 ten post moeten besteld zijn, gesloten in een omslag dragende voor opschrift: Den heere Burgemeester te Heist-aan-zee (Kasseiwerken).“

De Vlamingstraat werd in verschillende etappes gekasseid tussen 1873 en 1881. De eerste melding van het kasseien van straten dateert van 1855. Hiervoor kwam de weg van de oude kerk naar het dorp in aanmerking. In het nummer van zaterdag 25 juni vond ik het volgend bericht in het Burgerwelzijn:

“Het postkantoor te Heist-aan-zee zal den 1 juli aanstaande geopend worden. Het postkantoor van dit nieuw bureel zal samengesteld zijn uit de gemeenten Heist, Ramscapelle en het Sas (Lissewege)“.

Jules Nollet vermeldt inderdaad dat in dit jaar op 1 augustus een postbureel werd ingericht onder de leiding van onderpostmeester Dumonceau (1). Het duurde lang vooraleer Heist een eigen postbureel had. De eerste brievenbesteller Lodewijk Baes kwam zelfs te voet van Brugge.

Vanaf 1850 hing Heist af van het bureel van Westkapelle en vanaf 1870 van Blankenberge. Er kwam eerst een kantoor dat slechts van 1 juli tot 30 september bemand was door één bediende. De overige maanden was de enige brievenbesteller heer en meester. Slechts in 1903 kwam er een tweede man ter versterking. Ook het politiekorps was in de vorige eeuw een éénmanszaak. Alleen in de zomer was er versterking nodig.

BURGERWELZIJN - 21 mei “Te Heist-aan-zee zal voor ‘t badgetij 1881 eerstdaags benoemd worden een toegevoegde politiebeambte met de vlaamsche en fransche talen bekend. Alle aanvragen dienen zich vóór 1 juni 1881 aan bij den Burgemeester“.

Tot in 1888 was er te Heist alleen een veldwachter, in de zomer bijgestaan door een tijdelijke kracht. In dit jaar kwam er een commissariaat. Bijna alle veldwachters en commissarissen waren van buiten Heist. De eerste commissaris was Alfons Van Isacker. In 1893 gaf hij zijn ontslag om Hotel de la Plage uit te baten in opvolging van Bernard Baervoets. De naam Van Isacker bleef tot aan de afbraak van het prestigieuze hotel in de jaren ‘60 ermee verbonden. Dit hotel functioneerde toen ook als feest- en toneelzaal. Dit kunnen we afleiden uit het volgend bericht:

BURGERWELZIJN 24 december - “Zondag 8 januari zal er in de schoone en groote zaal van het Hotel de la Plage bij d’heer Baervoets een aangenaam toneelfeest plaats hebben, gegeven door de best gekende toneelliefhebbers van Brugge. Die zich eens goed wilt vermaken en een geestigen avond doorbrengen, zullen niet nalaten tegenwoordig te zijn. Bij bovengenoemde heer van heden af kaarten te bekomen ten prijze van: voorbehouden plaatsen 1 fr, 1e en 2e aan 50 centiemen. Toekomende zaterdag zullen wij het programma mededeelen.”

In de uitgave van een week later las ik dan:

"Programma der vertoning gegeven door de maatschappij Breidelsvrienden van Brugge op zondag 8 januari 1882 om 6 ure ‘s avonds in het Hotel de la Plage:

‘t Spookt er (kluchtspel in één bedrijf).
De paraplu van P. Krammers, Nieuwstraat 45 (blijspel met zang in één bedrijf).
Dieven in huis! (kluchtspel met zang in één bedrijf)

Het zomernieuws uit het Burgerwelzijn in onze herfstsfeer, doet ons wellicht weer dromen van zonnig weer.

6 juli - Onder datum van 3 juli gaven de vreemdelingenlijsten onzer badsteden de volgende getallen der reeds aangekomen bezoekers :

Oostende 1256, Blankenberghe 1172 en Heist 528.

26 juli - De feestcommissie van Heist-aan-zee heeft een aantal vermakelijkheden ingericht die ongetwijfeld niet zullen nalaten aantrekkelijk te zijn voor de menigte vreemdelingen die er reeds toegekomen zijn.

8 augustus - De kermis te Heist zal gevierd worden den zondag 14 en 15 augustus. Er zullen wel aantrekkelijke vermakelijkheden plaats hebben.
Tot mijn verrassing werd er nog vuurwerk afgestoken in oktober 28 oktober. Aan het zeestrand Groote kermis op zondag 30 oktober in het Pavillon du Phare tegen het zeestrand, waar het publiek goede dranken, hesp en kaas kunnen bekomen, en allerhande vermakelijkheden plaats hebben, zoals mastklimmen en leelijk muilen trekken. Daarna groot vuurwerk....

In onze kranten lezen we dagelijks over verkeers- en werkongevallen, grote rampen of kleine drama’s thuis, die de eerste bladzijde halen. Ook in de vorige eeuw lieten mensen hun leven in dramatische omstandigheden, hoewel we mogen zeggen dat de gevaren minder groot waren.

BURGERWELZIJN - 5 januari - Verleden woensdag nacht is er een groot ongeluk voor de kust van Heyst voorgevallen. Men was bezig met aan de hoofden te werken onder het bestier van surveillant Serlet: aan de pontons waarop men werkte was een bootje vastgemaakt waarin Serlet zich bevond; eensklaps geraakte het bootje los en wordt in de zee voortgedreven. Serlet verliest zijne tegenwoordigheid van geest: in plaats van zijnen anker te werpen, begint hij te roeien en hoe meer hij roeide, hoe verder hij in zee ging, tot dat men hem uit het oog verloor. Drie vischerssloepen hebben in denzelfden nacht in zee gestoken, maar zijn ‘s anderendaagsmorgen teruggekeerd zonder iemand te hebben gevonden.

Later is het lijk van Serlet op de kust bij Westcapelle gevonden geweest. Serlet was algemeen geern gezien te Blankenberghe en Heyst. Hij laat eene weduwe na met 5 kleine kinderen.”

BURGERNELZIJN - 8 januari - Te Heyst is dinsdagnamiddag om 2 1/2 ure het kind Christina Savels, oud 6 jaar, geheel verbrand gevonden. Men denkt dat het kind een solferken aangestoken had, aldus zijne kleerderen in brand gerakende. Dit ongeluk is voorgevallen binst de afwezigheid van haar moeder, die eten was gaan dragen naar haar man, die op den ijzeren weg werkte. Het kind moet veel geleden hebben alvorens te sterven.

BURGERWELZIJN - 26 december - Den 24 dezer is de genaamde Frans Desmet, metser te Heyst, die aldaar aan het huis van Otto van Brussel werkte,van een stelling gevallen, ter hoogte van 12 à 13 meter en in bedenkelijke toestand opgenomen. Het schijnt dat de muren, waaraan hij werkte, losgewikkeld waren door den laatsten storm, zonder dat men dit gemerkt had. De metserij viel op de ongelukkigen.

In mijn kroniek nr.2 (Kroniek van een badstad (2) - Heist en de 19de eeuwse 'Schoolkwest' ) handelde ik uitgebreid over de schoolstrijd in de 19e eeuw tussen katholieken en liberalen (geuze). De liberale meerderheid o.l.v. burgemeester Nicolas Mengé wilde op een gegeven moment een nieuwe gemeenteschool bouwen met woonst voor de onderwijzer in de Kursaalstraat, naast het bestaande klaslokaal. De bouwkosten zouden 31.375 fr bedragen en de schoolmeubelen zouden 4.624 fr kosten. De provincie stelde de goedkeuring ervan gedurig uit.

Uiteindelijk kreeg aannemer Theophiel Moens in april 1880 bevel om de bouw van de school aan te vatten. In zijn beknoptheid heeft H. Coornaert sommige gegevens niet vermeld alsook de verkeerde aannemer van de werken genoemd. De bouw van deze nieuwe school was een lang verhaal dat startte in 1873 met het opmaken van de eerste plannen en het bestek en eindigde met de inhuldiging op 11 oktober 1881. De bestendige deputatie van de provincie weigerde eerst de plannen goed te keuren zodat de eerste aanbesteding pas plaats vond in juli 1879. Het was aannemer T. Moens uit Blankenberge die de werken kreeg toegewezen.

Het dossier van de aanbesteding werd echter eerst niet goedgekeurd door de provincie. Pas in april 1880 werd het sein op groen gezet om de werken aan te vatten. Maar aannemer Moens vroeg een verhoging van de bouwkosten wegens het grote tijdsinterval tussen de aanbesteding en aanvang der werken. Dit viel niet in goede aarde bij de gemeenteraadsleden van de liberale meerderheid en er kwam een heraanbesteding waardoor Bernard Willems uit Maldegem de werken kreeg toegewezen. De nieuwe school is er toch gekomen ondanks de tegenkantingen van katholieke zijde onder impuls van de gemeenteraadsleden Leopold Desutter en Pieter Blommaert.

Nu begrijpt u misschien de triomfantelijke sfeer waarin het hierna volgend verslag baadt, dat een welwillende lezer van LE JOURNAL DE BRUGES schreef over de plechtige inhuldiging van de nieuwe school. De plechtigheid was tevens de viering van de overwinning op de katholieken.

“Onze gemeenschap vierde gisteren 11 oktober op een schitterende en ontroerende wijze de inhuldiging van de nieuwe gemengde officiële school waarvan de bouw onlangs werd beëindigd. Meer dan 10 jaar werd de bouw ervan tegengewerkt door de bestendige deputatie van de provincie. Dank zij het aan de macht komen van een vooruitstrevende regering en de medewerking van onze waardige gouverneur Heyvaert, werd de school een realiteit. Dit komt ten goede aan de inwoners en vooral hun kinderen die tot nu toe waren ondergebracht in een soort schuur en zo hun gezondheid en deze van hun leerkrachten in gevaar brachten.

De Heistenaars wilden dit heugelijk feit vieren met het oog op de resultaten die ze verwachten op moreel en intellectueel vlak van de nieuwe generatie. Bij de aankomst van de trein in het station, rond 11 uur, speelde het muziekkorps “De kinderen van Neptunus” uit Blankenberge - die het feest opluisterden - de Brabançonne. De afgevaardigden verwelkomden dhr inspecteur Mortier, die uit Brugge was gekomen met andere genodigden om de school te openen. Met het muziekkorps op kop, trokken zij naar het gemeentehuis, waar de gemeentelijke overheid en de pas opgerichte liberale kring hen verwelkomde. Onder deze laatsten bevonden zich twee vrienden van de vooruitgang: de graaf de Hydpreuk en dhr Waeyenburgh, directeur-eigenaar van het Kursaal, die altijd daar is waar er moet gehandeld worden. Nadat de glazen waren gevuld, sprak hij de aanwezigen toe: “Mijne heren, de plechtigheid die ons hier bijeenbrengt, is deze van de dierbaren onder ons, de echte liberalen in hart en nieren. Wij die noch het daglicht noch de vooruitgang schuwen, zien met vreugde een nieuwe school oprijzen. Ik geloof dat, hoe meer scholen er komen - ik spreek van onze scholen - hoe meer voorspoed eruit volgt voor de volksmassa. Ik hef het glas op het onderwijs. Ik hoop dat deze zich meer en meer verspreid over het land.

Ik hef het glas op de onderwijzers: deze dappere burgers wiens werk de weg naar de toekomst effent voor onze jeugd. Ik hef het glas op alle vrienden, op de beschermers van het onderwijs. Laat ons samen roepen LEVE HET OFFICIELE ONDERWIJS !“

Deze woorden werden stormachtig toegejuicht; Kort daarop arriveerden de jongens en meisjes, prachtig uitgedost in de kostumes die de meesten hebben gekregen op de jaarlijkse prijsuitreiking. De kledijcommissie heeft zijn werk willen bekronen met aan elke jongen een mooie muts te overhandigen met het schild van Heist erop.

De uitreiking ging gepaard met juichkreten van de kinderen. Daarna vormde zich de stoet, voorafgegaan door het muziekkorps, die opstapte naar het nieuwe schoolgebouw. Dit gebouw mag zeker gerangschikt worden onder de best geslaagde in dit genre, op architectonisch en onderwijskundig vlak, laat ons architect Jules Pranck uit Brugge en aannemer Bernard Willems uit Maldegem feliciteren.

De hoofdbrok van het feest kon beginnen. Onder het weerklinken van het nationaal volkslied, namen leerkrachten en leerlingen bezit van de klaslokalen. Na het binnentreden van de genodigden en plaatselijke autoriteiten, kwamen veel ouders en belangstellenden een kijkje nemen. Bij afwezigheid van inspecteur Cuypers, werd de plechtigheid voorgezeten door dhr Mortier, die een spreekbeurt hield in het Vlaams van meer dan één uur. Het aandachtig publiek bedacht hem meermaals met applaus. Hij handelde over het onderwijs van het volk, de noodzaak van het Onderwijs, de te volgen methode, de taak die de regering heeft om de schoolbevolking te verhogen en over de ouders die hun inspanningen moeten verhogen. Hij achtte het tot zijn plicht om de noodzaak van het onderwijs aan te tonen alsook van een goede opvoeding, vooral te Heist, die hij een mooie toekomst voorspelde als badplaats. Hij geselde, onder luid applaus en met krachtige stem, de schandalige manoeuvres van de afbrekers van het officiële onderwijs. Zijn woorden worden begroet met een donderachtig applaus. Daarna verklaarde dhr Burgemeester de school voor geopend.

Dhr Waeyenburgh had de gelukkige gedachte om een medaille te laten slaan in zilver als aandenken aan dit feest. Deze bevat de beeltenis van de Koning en draagt als opschrift “Souvenir de l'inauguration de l’école officiële à Heyst-sur-Mer 11 octobre 1881“.

Onder muzikale begeleiding van het muziekkorps, spelde dhr Waeyenburgh deze medaille opgehangen aan een blauw lint op de borst van de leerlingen. Het was een aangrijpend moment.

De leerlingen deden, voorafgegaan door het muziekkorps, de ronde van de gemeente.

De genodigden mochten dan in het gemeentehuis aanzitten aan een banket, waarbij de grootste hartelijkheid heerste.

Een abonnee

Deze tekst roept bij u, beste lezer, misschien vragen op. Mij viel op dat de fanfare, die voor de muzikale omlijsting zorgde, uit Blankenberge kwam. Wellicht was de bestaande fanfare Noorderklank van “katholieke” huize.

U vraagt zich misschien af waar in de 19e eeuw het gemeentehuis van Heist zich bevond? Vooraleer op het Maes- en Boereboomplein te belanden, hebben de gemeentelijke diensten verschillende "pleisterplaatsen" gehad.

Het onvolprezen werk van M.Coornaert (2) komt ons hier weer ter hulp. In de 19e eeuw hield de gemeenteraad van Heist zijn vergaderingen in de herberg “Sint-Anna“, op de hoek van de Hermans-Liebaertstraat en de Kerkstraat, waar nu het huis Demuynck is gevestigd.

Volgens de kaart van 1700 stond op die plaats herberg PAPENH0L en noemden de straten toen respectievelijk Gravestraat en Zuidstraat. Hoe het verder ging, weet u misschien. In 1897 kreeg Heist een echt “stadhuis“ in de vroegere herberg DE SWAENE op de hoek van de Kursaalstraat en de Pannestraat. Dit gebouw is thans het huis Dekoninck. In 1923 werden de gemeentelijke diensten overgebracht naar het Casino-Kursaal. Pas in 1932 werd het huidige stadhuis ingehuldigd.

Bij de vertaling van de Franstalige lezersbrief heb ik het opschrift van de medaille in het Frans behouden, omdat de medaille wellicht een tweetalig opschrift had.

Het BURGERWELZIJN was een krant die ons heel wat leert over het verenigingsleven in Brugge en omstreken. Wat betreft Heist, vond ik nieuws over twee handboogmaatschappijen. Iedereen kent wel” De Duingalm“ die in 1978 haar 100 jarig bestaan vierde. In 1881 vonden zij het nodig om het 3 jarig bestaan te vieren.

Zaterdag 10 april - De bestierende commissie der Handboogmaatschappij Den Duinegalm heeft de eer, bij dezen, hare leden te laten kennen dat er ter gelegenheid van het 3 jarig bestaan der maatschappij, den Heer Hoofdman en één lid des bestuurs, een prachtig noenmaal in het hotel Royal op den zeedijk, gehouden door de Heeren L en Th Boereboom, zal bieden, gevolgd door een luisterrijke Prijsschieting.

De commissaris In naam der bestuurs,
P. Landuit De Hoofdman
L. Desutter

N.B. Dit geldt als enige uitnodiging.

Zaterdag 23 april - Het bestuur der Handboogmaatschappij Den Duinengalm heeft de eer hare talrijke leden te verwittigen dat zij vriendelijk verzocht worden te willen deelnemen in den stoet, die ter gelegenheid van de sireschieting plaatsgrijpt den zondag 24 april. Er is bijeenkomst in het lokaal Sint Cecilia bij Jos Colbaert om 2 1/2 ure, om vandaer stoetsgewijze, muziek en standaert aan 't hoofd de sire luisterlijk af te halen.“
“De Duinengalm“ had een concurrent die de naam van “EENDRACHT EN VRIJHEID" droeg

Zaterdag 14 mei - Handboogmaatschappij "Eendracht en Vrijheid”.

Beschrijving op zondag 22 mei. Vooruit 50 fr op 3 oppervogels. Inleg 5,5 fr, terug 5 fr. Vergadering bij Pieter Cattoor, Visschersstraat. Begin om 3 ure.

In die jaren bestond er een duivenmaatschappij die luisterde naar de naam "Noordsche Reisduif“.

Zaterdag 10 september - Ziehier de uitslag van de prijsvluchten ter Estaminet de Stad Hambourg bij Pieter van Beveren. De duiven zijn om 7 uren te Arras losgelaten bij schoon weder: 1e prijs Ch Verplacke, 2e denzelfden 3e Charles Vandeputte, 4e Philip Vandepitte, 5e denzelfden 6e Edmond Van den Bohede.

Tot slot voor de liefhebbers :
“Te koopen een grooten Break en eene Calèche. Zich te bevragen bij A. Naert te Heyst-aan-zee.

Lees verder: Kroniek van een badstad (6)