Sint-Kruis[1] _{(zie tabel 20)}

De gedenksteen voor de militaire slachtoffers uit WO I (figuur 76) staat in de Moerkerkse Steenweg op het plein voor de Heilige Kruisverheffing en Sint- Jozefkerk. De hoge rechthoekige gedenksteen die lichtjes zadeldakvormig is, staat op een lage rechthoekige plint. De steen is opzij voorzien van licht geprofileerde steunberen. Op de voorzijde staat een voorstelling in hoogreliëf met een vrouw in een lang gewaad en met een sluier op het hoofd die een palmtak vasthoudt boven het hoofd van een gevallen soldaat, die een kruis omklemt[2]. Deze vrouwenfiguur stelt de maagd van België voor[3]. Op de achtergrond, in een zwakker reliëf, staat een oudere man gekleed in een kostuum en vastgebonden aan een executiepaal[4]. Daarnaast is ook nog het hoofd van een wat jongere man zichtbaar, eveneens vastgebonden aan een executiepaal. De oudere man is Jules Delaplace, inwoner van Sint-Kruis, die door de Duitsers werd gefusilleerd op 8 mei 19 1 6[5]. Rechts boven staan enkele geweerkolven die het vuurpeloton voorstellen[6]. Gans bovenaan op de steen zijn negen portretten in porselein aangebracht. Op de steunberen staat een geweer rechtop geplaatst met daarboven een helm. Het monument is uitgevoerd in witte natuursteen. Op de voorkant van de plint staat de tekst: “Aan onze Gesneuvelden 1914-1918’. Op de achterkant van de gedenksteen staat bovenaan een kruis met daaronder de namen in registers. De gedenksteen werd links onderaan gesigneerd met “Gust. Pickery”[7]. Achter de gedenksteen staat een hulst.

Het monument werd onthuld op 28 september 19 1 9[8] door de dienstdoende burgemeester Karel Van Robays, in aanwezigheid van talrijke gezagsdragers[9].

Aanvankelijk stond het gedenkteken net achter de, in de jaren 1960 afgebroken, bakstenen kerkhofmuur, die ter hoogte van het gedenkteken onderbroken werd door traliewerk. De porseleinen foto's waren bij de oprichting nog niet aanwezig[10].

Figuur 76. Gedenksteen voor de militaire slachtoffers uit WO I, Sint-Kruis, Moerkerkse Steenweg - © Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago  

De gedenksteen werd sinds 20 september 2010 vastgesteld als bouwkundig erfgoed en is sinds 26 maart 2010 beschermd als monument[11]. Deze bescherming is omwille van het algemeen belang dat gevormd wordt door de artistieke waarde als zijnde een oorlogsgedenkteken van de hand van de Brugse beeldhouwer Gustaaf Pickery, die meerdere oorlogsgedenktekens realiseerde en werkte in een realistische en natuurlijke stijl, en het hier een gedenksteen betreft met een symbolisch beladen voorstelling met een sobere uitdrukking van rouw, geloof in de heropstanding en de overwinningsgedachte en als zijnde een gemeentelijk gedenkteken met expliciete aandacht voor de terechtstelling van één van haar burgers door de Duitse bezetter en door de sociaal-culturele waarde als zijnde de materialisatie van het herdenken van een collectief trauma[12].

Sint-Kruis telt 38 overleden soldaten op het monument op een bevolking van 4747 inwoners (0,8 % soldaten stierven). 422 militairen[13] uit Sint-Kruis hebben deelgenomen aan de ‘Groote Oorlog’ (9 % stierf).

De gemiddelde leeftijd van de slachtoffers was 29 jaar. Het oudste slachtoffer was 50 jaar, het jongste amper 20 jaar. Vijftien van hen waren gehuwd. Ze vonden de dood, vooral in België (29), en de rest in Frankrijk (9). De meeste slachtoffers vielen in 1914 (10) en in 1918 (12). Een opvallend cijfer voor het jaar 1918: daar stierven drie van de twaalf soldaten aan verwondingen en negen aan ziekte (waaronder zes aan griep en longontsteking ofwel Spaanse griep).

Ongeveer elf doden behoorden tot de eenheid van het 4de linieregiment (Brugge als garnizoensstad), vijf bij de lansiers. De rest was evenwichtig gespreid over verschillende andere eenheden. Er waren onder de slachtoffers onder meer dienstplichtigen (20), beroepsvrijwilligers (13), oorlogsvrijwilligers, een vrijwilliger met premie (VAP). Ook officieren (waaronder twee kapitein-commandanten, vier luitenants), en onderofficieren (waaronder adjudanten, sergeant-majoors, een opperwachtmeester) ontsnapten niet aan de oorlogsgruwel. Twee brancardiers uit Sint-Kruis overleefden het niet, hetgeen normaal was tijdens WO I, want het helpen van gewonden en wegvoeren van doden was een zeer gevaarlijke functie aan het front.

Zes militairen uit Sint-Kruis staan niet vermeld op het monument[14]. De reden is ons onbekend.

• Joseph Christiaens, 26 jaar oud, sneuvelde te Halen op 12 augustus 1914. Hij was soldaat milicien bij het 4de
• Achilles Decloedt, 26 jaar, ongehuwd, sneuvelde te Sint-Katelijne-Waver op 30 september 1914. Hij behoorde bij het 4de linieregiment als vrijwilliger met premie.
• Achilles Alphonse Deman, 27 jaar, gehuwd, overleed te Sint-Kruis (thus) aan een hersenvliesontsteking. Als sergeant milicien behoorde hij tot 3 jagers te voet.
• Maurice Lebrun, 27 jaar, ongehuwd, stierf als gevolg van verwondingen (obusscherven) te Vinkem op 30 september 1918. Hij was luitenant bij het 24ste
• Joseph Milleville, 21 jaar, ongehuwd, sneuvelde te Zuidschote op 5 november 1916. Hij was oorlogsvrijwilliger bij 3 jagers te voet.
• Leon Verbeure, 37 jaar, ongehuwd, was geïnterneerd in Nederland. Hij stierf aan een ziekte te Harderwijk. Als vrijwilliger met premie diende hij bij 1 jagers te voet.

Tabel 20 Sint-Kruis (Brugge)

Voetnoten

[1]     DEGRAEVE F. (ed.), Sint-Kruis in den Grooten Oorlog. Werkgroep Geschiedenis, Sint-Kruis, 2006, 138 pp. Dit onvolprezen werk is een absolute must voor wie meer wil weten over Sint- Kruis in 1914-1918.

[2]     JACOBS M., Zij die vielen als helden.., deel 2, o.c., p.368

[3]     JACOBS M., Zij die vielen als helden.., deel 2, o.c., p.369

[4]     Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205258 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)

[5]     JACOBS M., Zij die vielen als helden.., deel 2, o.c., p.369; Jules Delaplace (Rijsel 1867 - Brugge 1916) was een gepensioneerde rijkswachter, die in 1915 onder de Duitse bezetting gevangen genomen werd te Sint-Kruis, onder beschuldiging van spionage en het smokkelen van brieven uit de frontstreek. Samen met hem werden ook Charles Tyteca en Julius De Sloovere gearresteerd. Alle drie werden ze veroordeeld tot de kogel. De terechtstelling vond plaats op 8 mei 1916. Na de oorlog werd in Sint-Kruis een straat naar Delaplace genoemd [Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205258 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)]

[6]     Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205258 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)

[7]     Voor Gustaaf Pickery: zie het hoofdstuk over Assebroek

[8]     JACOBS M., Zij die vielen als helden.., deel 2, o.c., p.369

[9]     Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205258 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)

[10]   Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205258 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)

[11]   Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205258 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)

[12]   Agentschap Onroerend Erfgoed: Oorlogsmonument ontworpen door Gustaaf Pickery - Beschermd monument van 26-03-2010 tot heden [online], https://inventaris.onroerenderfgoed.be/aanduidingsobjecten/12369 (geraadpleegd op 24 augustus 2018)

[13]    DEGRAEVE F. (ed.), Sint-Kruis in den Grooten Oorlog, o.c., pp. 61-115.

[14]    In Flanders Fields namenlijst; Belgian War Dead War Register