Uit de Leggers van de O.-L.-Vrouwkapel te Dudzele

Wanneer deze stichting ontstaan is en te welke gelegenheid, blijft voorlopig onbekend. Wel is zeker dat de erfachtige kapelaan van deze kapel een priester was van Sint-Donaas te Brugge.

Waarschijnlijk door plaatsgebrek beschikten zo niet over een eigen altaar of kapel, want ze waren toegevoegd bij "de St. Antheunis capelle".

Naast de O.-L.-Vrouwkapel waren er nog verscheidene andere Kapellen te Dudzele, o.m. St.-Niclaiskapel, de Kapel der Zielemissen, de Kapel van St.-Pieter.

Zoals iedere kapel had de Onze Vrouw kapel haar eigen inkomsten uit pacht en cijnzen van haar landerijen, of goederen die daarmede belast waren.

In zijn "Parochieboek van Dudzeele" (1) maakt de schrijver melding van de goederen der kapel volgens een legger van 1756. Nu Weten we niet of hij alle artikels heeft opgegeven, maar waar hij er tien geeft, vinden wij er in de leggers van 1500 een veertigtal. Het kan best dat er in de loop der tijden heel wat verdwenen zijn, en dat de tijd niet zo gunstig bleef voor nieuwe schenkingen.

In een register op het Rijksarchief te Brugge (2) bevinden zich drie leggers van deze kapel, die de goederen, cijnzen en renten opgeven.

1. Een legger: ongedateerd, in het latijn geschreven waarvan plaatsnamen en ligging in het Vlaams zijn aange Het laatste blad is eveneens in het Vlaams.
2. Legger: titel "Leger der goederen comporterende de Caprie van O.Vr. van Dudzele 1536-1558.
3. Legger: "Dit is naervolgende es den nieuwen leghere vande fondatie vande erfelicke renten ende lande toebeho(rende) de capelerije van Onse Vrauwe te Dudzeele in St Anthounis capelle nu ten tijden toebehorende meester Cornelis Vande Rijne presbiter ende organists van Sinte Donaas binnen Brugghe erfachtich capelaen ende eerst de nieuwen leghere van alde erfvelicke renten staende ende zijnde bezet up diversche parchelen van lande ... ... Aldus nieu beleghert ende zom ghemeten bij mij Jacop De Witte ghesworen landtmetere slandts vanden Vrijen up den achsten dach van meye 1544, naer thandschrift van een houde leghere, ende ooc mede naer tverclaerst vanden ommelopere, ten versoucke van den Heer Corn Vande Rijne presbitere ende organiste van St Donaes in Brugghe, erfachtich capelaen vande voorschreven capelrie van Onse Vrauwe in St Anthuenis capelle te Dudzele ...

Deze laatste legger geeft ons 43 artikels in het totaal. Op twee na, die liggen te Westkapelle in het Ambacht Oostkerke, zijn ze alle gelegen in de parochie Dudzele, Ambacht Dudzele.

Onze interesse gaat hier vooral naar de toponiemen die erin voorkomen en die we hier laten volgen. Zoveel mogelijk situeren wij ze ook. Daarbij verwijzen we veelal naar de Kaart Wintein, verschenen in "Rond de Poldertorens" IXe jaargang 1967, nr. 1. Wij gebruiken A., B. en C, om te verwijzen naar de hierboven aangegeven leggers.

Ackerhaghe: (de) lijkt ons identisch met Ackergoed, kaart Wintein nr.

1. f ° 1
2. een line 24 roeden landts ligghende in de ackerhaghe tusschen de aermen van Dudzeele landt ande westzijde, de Capelanie van St Pieters in Dudzeele landt ande Oostzijde ... Bilk:

Beste Belc

1. item een line 22 roeden in den besten bele tusschen Lenaert Verbaen landt ande zuudtthende, ende ant hoosten, de Peerte van der Doestlandt ande noordtzijde, streckende mette west aen voorzeyde heerwech (van Stapelvoorde naar Ramskapelle).

Bilk: Melckbilc

1. bezet up twee linen vichtich roeden landts liggh. verre oost van der kercke, ende noordt jeghens de hofstede behorende de kinderen van Christoffels Van Gistele daer Ghelein De Vos up wuendt in den melckbilc, ... metten westhende anden heerwech die van Dudzele naer Oostkercke loopt.

Bilks Diederic sVes wallebilck : zie Veswal.

Bona Dies: (Goede lag ?)

1. f° 5: bezet up een line landts ... oost vander kercke voor de

ooststeghele tusschen Joos Verbaens huus ende leen ande oostzijde, de kuetelstraete ande westzijde, streckende metten noordthende an Joos Verbaens landt ende mette zuulthende ande ooststraete, ende es thuus daer Alaert De Waghe in wuent gheheeten bona dies.

Bruggschen Heerwechs zie tekst Twee Poorton

Buersegheers brugghe: B en C ;

Buersegheers huelbrugghe: B en C

1. f° 4: noordt vander hofstele toebehorende aen de weezen van Mr. Jan Coolbrants ghenaemt ten Drie Pijpen, tusschen de voorscheven weesen huusen ende landt ande zuudzijde, die van de Potterie van Brugghe landt ande noordtzijde, streckende anden heerwech die loopt naer Buersegheers huelbrugghe.
2. f° 4 v°: anden heerwech die te Buersegheers brugghe loopt ende es een houcstic

Cathem hoeve en wal. Kaart Wintein nr. 69.

C f° 7: bezet up 15 gemeten landts liggh. verre noordt vander ker­cke bij den goede gheheeten Cathem.

Copt; Huis De Kop, later "De Gouden Kop". Kaart Wintein nr. 148

1. f° 10: bezet up een huus met 14 roeden landts ligghende ends staende te Dudzeele west vander kercke int westdoorp ande noordtzijde van de straete, ghenaempt "De Copt"...

Drie Pijpen: (De) Kaart Wintein nr. 127

1. en C. zie tekst Buerseghers.

Gouden stuk: (het) Kaart Wintein Nr. 50. Verschuiving van oud naar goud.

1. f° 4: ...ad monaster, de Thesan (ter Doest) loca. thouden stixkin.
2. bezet up 5 gemeten 1 line landts noordt van der kercke in diveersche percheelen... legts eerste 5 linen 45 roeden landts ende heet ghoudtsticxkin tussen den neren heerwech die van Dudzeele ter Doest waert loopt...
3. f0 9: liggende noordtoost "bij der kercke 5 linen 74 roeden landts ende heet tghoude sticxken.

Hagestuk: (het); Kaart Wintein nr. 76.

1. f° 3s bezet up 5 linen landts ligghende verre noordt noordtoost v.d. kercke in een bilck die men heet thaghestick. .. streckende met ten zuudthende ande heerwech die van Dudz. te Ramscapelle loopt.

Hoge Maat: (de) groot stuk grond oost van het dorp. Kaart Wintein.

1. f° 1 v° : hoghemaet...
2. bezet up een gemet landts... oost vander kercke beoosten den oostmuelenwalle up de hoghe maet.
3. f° 5 v°: oost van de oostmuelen wam up de hooghe maet.

Hoekstuk:(een)

1. ... den heerwech die te Buersegheers waert loopt ende es een houckstick.
2. f° 4: tekst Buersegheers.

Hovinge:

1. bezet up 50 roeden landts... oost van de kercke mette zuudthen­de aen de ooststraete... ende light in de oosthovinghe.
2. f° 14: ... van een line 5 roeden landts ligghende Oost noordtoost van der kercke in de hovinghe tussen de aermen van Dudz. landt ande westzijde, de capelrie van St Pieter te Dudzeele landt ande oostzijde, streckende met ten noordthende an Jacop fs Jans Aernoudts landt.

Kasteel; Het kasteel van Dudzele. Kaart Wintein nr. 48.

1. f° 14: ... oost van de castele van Dudzeele...

Kasteel: bij de St.-Laureinskapel. Kaart Wintein nr. 24.

1. f° 14: ... bezet up 22 gemeten 90 roeden landts met alden huusen ende boomen dier up staen, ghenaempt tSchettegoedt, ligghende ... verre "west zuudtwest van der kercke metten castele hij St Lauwereins ... tusschen St. Lauwereinswech ande zuudtzijde, commende mette noordtzijde ende westhende aen de adere.

Kuetelstraet: keutel = drekballetje.

1. bezet up 1 line landts in Dudzele oost noordtoost van der ker­cke voor de oo.. huus ende landt ande oostzijde, de kuetelstate ande westzijde, streckende mette zuudhende ende oostzijde jeghensover de priestrage.
2. f° 5: zie tekst Bona Dies.

Maatland;

1. f° 2: maetland

Oostdorp:(het)

1. slot: ... dese nieue legher ligghende... oost vander kercke int

Oostdorp.

1. f° 4 v° : bezet up 24 roeden landts lighende... oost van der kercke int oostdorpt ende heist nu zem betemmert... streckende mette zuudthende ande ooststraete.

Oosthoek: (den)

1. een line landts up de hoghe maet tusschen Jaspar De Wale landt ande beeden zijden ende int zuuden streckende metten noorden ande heerwech die van Dudzeele loopt naar den

Oosthovinge; zie Hoving.

Oostmolen: korenwindmolen eigendom Heer v. Dudzele: Kaart Wintein nr. 100

Oostmolenwal:

1. bezet up een gemet landts... beoosten den oostmuelenwalle.
2. f° 5 v°; ... bezet up een alf gemet landts... ande oosthende van den oostmuelen wal up de hoghe maet...

Ooststraat:

1. ... metten suudthende ande ooststrate...
2. f° 4 v° : zie tekst Oostdorp

Ooststeghele: (de) hoge steen waarop de dorpsomroeper plaats nam om de berichten van de overheid en andere bekendmakingen voor te lezen.

Dat er hier Ooststeghele staat, doet vermoeden dat er ook een tegel of stegel aan de westkant van de kerk lag. Deze stegel was een opstapje.

1. bezet up een line landts... oost noordtoost van de kercke voor de Ooststeghele...
2. f° 5 : zie tekst Bona Dies.

Oudstuk: zie Goudstuk.

Priestrage: woning van de presbyter of past nr. Zie tekst Kuetelstraat en Westdorp.

Rieselmolenwal: Kaart Wintein nr. 123. In tegenstelling met schrijver heeft daar wel een molen gestaan vóór 1447. Oorspronkelijk was de naam gespeld "Riecelemolen (1336) f Riesele. Later vinden we meer:

Rijselmolenwal:

1. f° 3 v°
2. bezet up een gemet landt... zuudt vander kercke ande rijselmolen wal.
3. f° 6 : ... bij den rijselmolenwal toebehoorende den Heere van Dudz.

Stapelvoorde: Kaart Wintein nr. 52. Omwalde hofstede en kruispunt.

1. f° 1.
2. item 4 linen 60 roeden landts bij stapelvoorde...
3. f° 14 v0:... noordtoost vander kerkcke bij stapelvoorde.

Schottegoedt: (het) identisch Schottekasteel. Kaart Wintein nr. 23.

B... bezet up 22 gemeten landts mette huuse ende boomen dier up staen ende heet tSchottegoedt metten casteelkin bij St Lauwereins in de prochie van Dudzele verre west zuudtwest van de kercke tusschen St Lauwereinswech an de zuudtsijde...

C f° 11: "bezet up 22 gemeten 90 roen landts met allen huuson encle boomen... ghenaemt tSchottegoedt.

St.-Lauwereinsweg: identisch met de Groenweg. Kaart Wintein.

Twee Poorten: Hofstede. Kaart Wintein nr 36.

1. f° 14: van een line 98 roeden landts... zuudt vander kercke ende noordt van den twee porten tusschen een adere andle noordtzijde, Jocap Kemelare landt ande zuudtzijde, streckende metten oosthende an de kinderen Jacop De Vos landt ende ant westhende anden brugschen heerwech andt huelken.

Voswal: (de) kaart Wintein nr. 126. Cok genoemd Pieter Voswal

1. f° 16: bezet up 4 linen 11 roeden landts ligghende noortoost van der kercke ande noordtzijde van Pieter Vos ..

Dieric sVoswal; identisch met vorige.

1. 4 linen 11 roeden landts... noordt van Dieric sVoswal
2. f° 4s: 4 linen 11 roeden landts ... bij den voorschreven hofstede (Jan Coolbrants) in Dieric sVoswallebile noordt van D. sVoswal

Westdorp:

1. f° 4: int westdorp te Dudzele
2. bezet up een huus met 45 roeden landts... int westdorp... mette zuudthende ande weststrate. . .
3. f° 9 v°: bezet up 74 roeden landts met alden huusen ende boomen dier up staen ligghende... west van de kercke int westdoorp van Dudzeele ande noordtzijde van de weststraete tusschen de kinderen van Jacop De Vos cum suis landt ande westzijde, Jan De Vlieghere huusen ende landt ande oostzijde, streckende metten noordthende anden heerwech ende metten zuudthende ande weststraete van Dud­zeele jeghensover de

Weststraat:

1. f° 4 v°: .... ..
2. .en zie tekst bij Westdorp.

Bron

Rijksarchief Brugge, Brugse Vrije, Register nr. 15844.  Nota : K. De Vos, Parochieboek Dudzele, Brugge 1875.