Zondag 24 mei 2009 om 10 u
Door Chris Weymeis

Brugge werd op 12 september 1944 door de Canadezen bevrijd en ook de inwoners van de gemeenten ten noorden van de stad hoopten dat zij in de dagen die volgden opnieuw vrij zouden zijn, maar het liep anders. Zeebruggelingen en Westkapellenaars moesten zelfs wachten tot 2 november 1944 vooraleer ze zonder schrik de overwinningsvlaggen konden uithangen.

Waarom het nog bijna twee maanden duurde vooraleer de bevolking van de Zwinstreek, zowel aan de Belgische als de Nederlandse kant, werd bevrijd, krijgt u te horen tijdens de lezing “Operatie Switchback”. Deze geallieerde militaire operatie eiste honderden nutteloze levens en verwoestte delen of bijna volledig gemeenten of gehuchten zoals Moerbrugge, ‘t Molentje, Oostburg, Breskens en Sluis.

Gevolgd door een bezoek aan For Freedom Museum o.l.v. Freddy Jones.

Verslag

Twee activiteiten: een bezoek aan For Freedom Museum onder leiding van Freddy Jones en Patrick Tierssoone en de lezing over het einde van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van de Zwinstreek door Chris Weymeis te Ramskapelle.
 
Tijdens het museumbezoek gaf Freddy Jones bij elke vitrine een uitgebreide uitleg. In het begindeel van het museum waren uniformen, voorwerpen en wapens te zien van de bezettingstroepen die hier in de streek gelegerd waren. De meeste van deze voorwerpen zijn afkomstig van de Zwinstreek. Een aantal ervan werd hier in de streek opgegraven (o.a. in het Zwin). De museumgangen waren prachtig uitgewerkt met een nagebootste bunkerstructuur. Verder waren er vele uniformen van verscheidene eenheden van Canadezen en Britten te zien; o.a. ook het authentieke uniform van vader Jones. Ook de marine kwam aan bod en de kledij en materiaal van een neergestorte piloot waren te bezichtigen.
 
Verscheidene voorwerpen waren verkregen via schenking, o.a. door buitenlandse instanties, wat een bewijs is voor het respect dat men heeft voor de initiatiefnemers van het Bevrijdingsmuseum en voor de kwaliteit van dit museum. In een zaaltje werden originele filmbeelden getoond die waren opgenomen terwijl de Canadezen vorderden van Zeeuws-Vlaanderen naar Knokke. Op deze filmbeelden waren heel wat plaatsen in Knokke te herkennen. Een aantal scènes in het museum, met een reëel nagemaakte omgeving (aan de hand van foto’s), waren indrukwekkend: Canadese militairen die een gewonde Duitser met een gebroken been verzorgden in de hoeve van Adriaenssens, Canadezen die een waterloop overstaken met bootjes en een bevrijdingstafereel op de Lippenslaan.
 
Naast dit gedeelte bevat het museum ook nog twee hangars met een uitgebreide collectie voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog. In één van deze hangars gaf Chris Weymeis een lezing over de bevrijding van de zwinstreek. De lezing begon bij de landing in Normandië op 6 juni 1944 en de vordering van de Geallieerden doorheen Frankrijk, waarna het grootste deel van Vlaanderen bevrijd werd in september 1944, behalve de strook van Zeebrugge tot Knokke. De Canadezen bereikten Brugge op 8 september via de Buffelbrug. Ook Antwerpen was in handen van de Geallieerden, maar de toegang tot de haven echter niet, omdat de Duitsers nog de oevers van de Westerschelde beheersten. Hierdoor diende de aanvoer van materiaal en troepen nog steeds vanuit Normandië te gebeuren. Dit was een probleem om verder naar Duitsland door te kunnen stoten. Om de aanvoerlijnen te verkorten was het gebruik van de haven van Antwerpen een noodzaak.
 
Eerst was er de slag bij Moerbrugge. Alle bruggen over het kanaal Brugge - Gent waren door de Duitsers vernietigd. De Canadezen besloten om het kanaal over te steken bij Moerbrugge (Oostkamp). Er was een hevige tegenstand van de Duitse troepen die daar gelegerd waren. Een aantal Canadezen kon oversteken met kleine bootjes. Ondertussen werd achter de huizen, buiten het zicht van de vijand, een noodbrug gebouwd waardoor ook tanks konden oversteken. Na hevige gevechten werd de overzijde van het kanaal ingenomen. Nu staat op die plaats een monument, gemaakt uit het staal van een tank. Maar nu stonden de Canadezen nog wel voor de dubbele hindernis van het Schipdonk- en het Leopoldkanaal. Grote delen van de Zwinstreek waren door de Duitsers onder water gezet, o.a. Westkapelle en Oostkerke. Chris Weymeis toonde een foto van toen met René De Keyser peddelend in een bootje in een ondergelopen landschap.

Tijdens de slag bij ‘t Molentje, een wijk in Moerkerke, probeerden de Canadezen over het Leopold- en Schipdonkkanaal te geraken. De kanalen werden overgestoken met slechts 1 Baileybrug (ten gevolge van de verre aanvoerlijn vanuit Normandië was dit de enige die ze hadden) en een bruggenhoofd werd gevestigd, maar felle Duitse tegenaanvallen joegen de Canadezen met zware verliezen terug. Dan werd gekozen om een oversteek te wagen bij Moerhuizen, een plaats net ten oosten van de plek waar de twee kanalen uiteengingen. Dit was een driehoekige strook met nog droge grond langs het Leopoldkanaal met de basis bij Maldegem - Aardenburg en de top bij het dorpje Moershoofd, een vijf kilometer oostelijker gelegen. Het was slechts een paar honderd meter breed, en de noordgrens viel samen met de Belgisch-Nederlandse grens. De aanval begon op 6 oktober met ondersteuning van artillerie en Canadese Wasp (carriers) die met vlammenwerpers waren uitgerust. De Wasps lanceerden een muur van vuur over het Leopoldkanaal, waardoor de troepen in staat waren de steile oevers op te klimmen en met hun aanvalsboten het kanaal over te steken. Twee kleine bruggenhoofden werden gevestigd, maar de Duitsers voerden tegenaanvallen uit. De Canadezen hielden echter stand en tegen 9 oktober was de opening tussen de twee bruggenhoofden gesloten, en op 12 oktober werd een positie aan de andere kant van de Aardenburgweg bereikt.

Met Operatie Switchback was het de bedoeling om vanuit Gent, via Sas-van-Gent, met Terapin en Buffalo amfibievoertuigen de monding van de Braakman over te steken en in de omgeving van Hoofdplaat te landen. Door op deze wijze aan de achterzijde van de Duitse "Breskens pocket" te landen, wou men de Duitsers langs achter aanvallen. Moeilijkheden om de voertuigen door de kanalen te loodsen zorgden voor een vertraging van 24 uur. Desondanks werden de Duitsers verrast en werden er twee bruggenhoofden gevestigd. Deze twee landingsplaatsen konden snel contact maken. Toch voerden de Duitsers weer felle tegenaanvallen uit.

De Canadezen moesten dan nog harde gevechten leveren om Breskens, Oostburg, Zuidzande en Cadzand van de Duitsers te bevrijden. Breskens, Oostburg en Sluis leden zware schade door bombardementen en beschietingen. Heel wat inwoners van Sluis waren gevlucht naar Knokke, waar ook de geëvacueerde bewoners van Heist en Zeebrugge zich bevonden. Deze evacuatie was door de Duitsers verplicht.
 
De Canadezen rukten verder op via Retranchement naar het Hazegras en naar Knokke. De spreker toonde verschillende foto’s hiervan, evenals van de bevrijding van Knokke. De Duitse generaal Eberding gaf zich over nadat een gevangen genomen Duits officier belde met zijn hoofdkwartier in het Binnenhof en meedeelde dat er “overal Canadezen zaten”. In werkelijkheid waren er toen nochtans slechts een 90-tal Canadezen tegenover 300 Duitsers in het Binnenhof. Generaal Eberding onderhandelde zijn overgave met de hoogste officier van de Canadezen waardoor Operatie "Switchback” werd beëindigd op 3 november 1944.
 
Verslag: Marc De Meester