De Rijkswacht

Constant Devroe

De geschiedenis van de Rijkswacht in de streek van Knokke start op het einde van de 18de eeuw. In 1795 vestigt de Franse Gendarmerie Nationale een brigade van vijf man te paard in Westkapelle.

In 1814, op het einde van het Frans bewind en de inlijving door Nederland, verdwijnt de brigade. Pas in 1830 na de onafhankelijkheid wordt de Gendarmerie Nationale opgericht.

Einde februari 1843 krijgt Westkapelle een nieuwe brigade, bevoegd voor Hoeke, Westkapelle, Lapscheure, Oostkerke, Knokke, Heist en Ramskapelle.

Westkapelle telt dan dubbel zoveel inwoners als Knokke. In 1885 komt er een brigade in Heist. Pas in 1930 wordt de brigade van Westkapelle naar Knokke verplaatst.

Gedurende de Eerste Wereldoorlog was de Kaiserliche Kommandantur in het gebouw van de Nationale Gendarmerie aan de Dorpsstraat te Westkapelle gevestigd.

Opperwachtmeester Benoit Soubry (1876-1917) werd in 1911 als brigadecommandant te Westkapelle aangesteld. Hij sneuvelde op 7 november 1917 te Woesten.

Wachtmeester Achiel Spaerkeer (1890-1962) stond gedurende de Eerste Wereldoorlog vier jaar aan het front. Hij werd vereerd met diverse militaire onderscheidingen.

Westkapelle 1927-1928. Wachtmeester Achiel Spaerkeer met zijn echtgenote Julma Broeckaert en kinderen: Agnes, Willy, Simonne en André. Op de achtergrond ziet men het hekken dat toegang gaf tot de paardenstallen in de tijd dat de brigade nog bereden was.

Opperwachtmeester Emiel Claes controleert de boordpapieren aan de grensovergang te Schaepenbrug. Foto genomen op 23 augustus 1928.

Gendarmes van de brigade Westkapelle op dienst aan het douanekantoor te Schaepenbrug.

In 1885 werd er een gendarmeriebrigade opgericht in Heist, bestaande uit één brigadier en drie gendarmes te voet. Het ambtsgebied omvatte Heist, Ramskapelle en Knokke. In april 1899 verhoogde het effectief met één man. De getalsterkte bleef zo tot de afschaffing van de brigade in 1935.

Foto genomen in 1898.
Van links naar rechts: onbekend, Victor Hoornaert, Henri Geirnaert, Francois Lockaert

Brigadecommandant Victor Hoornaert met zijn manschappen. Deze foto werd genomen voor de kazerne, die gelegen was op de hoek van de Kerkstraat en de H. Liebaertstraat, waar nu de firma Demuynck gevestigd is.

Adjudant Lippeveld verzekert de ordedienst in Heist ter gelegenheid van een folklorestoet.

Zeewijding te Heist.
Wachtmeester Leon Joost, Adjudant Willem De Vries, Wachtmeester Roger Kinget en wachtmeester Lucien Vanmassenhove.

In het jaar 1930 verhuisden de rijkswachters van Westkapelle naar Knokke. Op de koer waren er vier woningen voor de gezinnen van de rijkswachters. De eerste bewoners waren Opperwachtmeester Emiel Claes en de Wachtmeesters Offermans, Spaerkeer, Moerman en Kiekepoos.

Het gebouw aan de straatkant omvatte het bureau, de cellen, het magazijn en een logement voor de brigadecommandant.

Van links naar rechts: Wachtmeester Medard Pelst, Veldwachter Firmin Bernaert en Wachtmeester André Poissonnie

Wachtmeester Maurice Erbo staat hier op de dijk aan de westkant van het Zwin. Juist achter hem bevindt zich een klein vijvertje, de schapenput genoemd, waaruit de schapen van Mon Vandepitte kwamen drinken nadat ze in het Zwin gegraasd hadden. Op die plaats stond een Duitse bunker uit de Eerste Wereldoorlog. Sedert de dijk na de overstromingsramp van 1953 verhoogd werd, is die bunker met aarde bedekt. Op de achtergrond ziet men de Koninklijke villa.

Wachtmeester Maurice Erbo, Irma, de echtgenote van de huisbewaarder en Wachtmeester Alfons Lewyllie staan in voor de bewaking van de Koninklijke villa.

Jaarlijkse inspectie van de brigade te Knokke.

Op de dag van de Rijkswacht werd er een krans neergelegd aan het monument voor de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog. Foto genomen op 7 oktober 1947.

Eerste Opperwachtmeester Gilbert Wolfstyn was instructeur in paardrijden. Hij kon het zeer goed uitleggen, maar kon het ook demonstreren. Hij neemt hier moeiteloos een hindernis.

Op 13 september 1973 nam Adjudant-Chef Wolfstyn het bevel van de brigade te Knokke over.

In de loop der tijden is er nog veel veranderd. Maar in 2001 werd de Rijkswacht volledig afgeschaft en bleef er enkel de Politie over.

Wie had ooit kunnen denken dat de Rijkswacht volledig uit het straatbeeld zou verdwijnen?

Constant Devroe

Het bijgaand artikel is van de hand van ‘Meester’ Devroe die op 19 januari 2015 overleed. De publicatie is een postume herinnering aan onze medewerker.

Constant Devroe werd geboren te Knokke 27 april 1917.

Hij behaalde het diploma van onderwijzer in de Rijksnormaalschool van Blankenberge (1938) en het diploma van leraar lichamelijke opvoeding voor het Middelbaar Onderwijs in Brussel (1940).

Gedurende de oorlog studeerde hij kinesitherapie. In 1938 werd hij als onderwijzer aangesteld in de Gemeentelijke Lagere School tot zijn op ruststelling in 1972.

Hij was ook meer dan 40 jaar actief als zwemleraar o.a. in het ‘Binnenhof’.

Zijn hobby’s waren vooral zeilen en golf spelen, maar daarnaast was hij ook een verwoed cineast. Van zijn hand verschenen enkele merkwaardige boeken met betrekking tot de lokale geschiedenis van Knokke.

• Luchtvaart en Golf te Knokke-Zoute, 1986.
• De Laatste Witte Vlag, 1991.
• Herinneringen aan de Eerste Wereldoorlog, 1998.
• Graaf Leopold Lippens, 1979-1999, 20 jaar Burgemeester van Knokke-Heist, 1999.

Photography Sylvia Jones