MEDEDELINGEN - 1962-02

1.     In onze  kringfamilie

Wij hebben ten grave gedragen Mw. De Keyser-Devulder, Moeder van onze zo ijyerige bibliothekares, Mej. Margriet. Mej. Margriet heeft van de eerste dag af de Kring Sint-Guthago met heel haar hart aangehangen en er dapper voor gewerkt. Haar moeder, de dierbare afgestorvene, volgde vol belangstelling en waardering de groei en de bloei van de Kring en van “Rond de Poldertorens”. Zij was een echte oude Knokse en haar herinneringen waren op zichzelf een schat aan folklore. Aan Margriet en Albert, de kristelijke deelneming van heel de Kring.

Ook de familie van dhr. Antoon en  Guido Vermeersch bieden wij onze innige deelneming aan bij het afsterven van hun Moeder en Grootmoeder Mw. Vermeersch De Bleeker. Zij bereikte de gezegende ouderdom van 94 jaar. Met haar verdwijnt een stralende zon van goedheid en levensvreugde.

2.     Opgravingen te Sint-Anna-ter-Muiden

Tot nu toe is maar weinig gevonden. Toen in de N.O.-hoek van het kerkhof de eerste aarden potjes gevonden werden, waren de verwachtingen hoog gespannen. Nadien is er niet veel interessants meer ontdekt. Het eerste potje bevatte enige beentjes. Bij de opgraving van de tweede pot, was ik zelf aanwezig. Ditmaal was er een deksel op en onder het deksel was duidelijk een kinderschedeltje zichtbaar. De pot is enige dagen in mijn bezit geweest en ik heb de aarde rondom de schedel voorzichtig afgeroomd, millimeter voor millimeter, tot er ongeveer 4 cm af was. Toen had ik nog geen schouderblad of ribben ontdekt. Inmiddels is de pot naar de Oudheidkundige Dienst in Amersfoort overgebracht en heeft men hem doorgelicht. Er waren geen beentjes meer aanwezig, maar men kon heel flauwtjes de kalkstreepjes van het geraamte constateren. Het was zo gering dat men nog steeds van een vermoeden spreekt. Ik heb mij hierboven feitelijk nog onjuist uitgedrukt, ik heb geen kinderschedel gezien, maar afleen een schedeldakje, juist dat gedeelte dat boven de aarde uitstak. De grond heeft dus kennelijk op de vertering een grote invloed gehad (1). Nadien is er nog een derde potje gevonden, hoewel danig kapot. En verder zijn in die hoek alleen scherven van potten gevonden.

Er is aan deze oostkant nog een klein vrouwenbeeldje opgedolven van plus minus 45 cm, waarvan het hoofd ontbreekt. Het is een naaktbeeld; in de rechterarm ziet men een gedeelte van een boek of doos, iets langwerpigs, ongeveer de vorm van een turf. Aan de achterzijde is van de schouder tot de lenden een golvende haarbos te zien en aan de voorzijde wordt door haar linkerhand een drieledig blad vastgehouden, dat de schaamdelen bedekt. Er is nog niet vastgesteld wat of wie dit beeldje voorstelt (2).

Verder zijn de fundamenten aan de oostkant van de kerk blootgelegd en zijn er binnen en buiten de kerk vele geraamten gevonden, waarvan verscheidene in een gemetseld graf lagen. Aan de westzijde van de toren zijn meerdere graven blootgekomen, waarvan men zeggen kan dat ze van binnen gepleisterd zijn geweest en vermoedelijk ook beschilderd waren. Van drie stuks is dit heel zeker en is gedeeltelijk de beschildering nog te zien. Alles in de trant zoals in Aardenburg.

Aan de oostkant is een blauw zerk opgegraven, waarover te discussiëren valt. Deze zerk is van 1423 en bevat geen namen. Ze kunnen er op gestaan hebben, want de steen is niet geheel compleet: het randschrift is hier en daar afgebrokkeld. Er zijn twee personen op afgebeeld. De kleding is als van monniken met brede mouwen. Zij dragen, zou men zeggen, een remonstrans, maar dan een omgekeerde. Dat is natuurlijk niet mogelijk en daarom blijven er twijfels. De twee hoofden zijn verwijderd: het ene hoofd heeft de vorm van een vrouwenkap en het andere van een maliënkolder, omdat dit om de hals tot op de schouder reikt. De zogenaamde monstransen of kelken en de koppen liggen diep, en waren vermoedelijk met koperbeslag uitgevoerd.

In de graven zijn nergens bijvoegingen gevonden. Er waren na de laatste oorlog of in de oorlog, twee Duitse soldaten op dit kerkhof begraven, waarvan er destijds een is weggevoerd. De andere was onvindbaar en is nu ook terecht gekomen. Er is een speciale dienst bij het leger die daarvoor zorgt. Er is geen plaatje of herkenningsteken gevonden; in de resten van de kleding werden twee flinke kammen gevonden en een spiegeltje, en voorts enkele koperen knopen.

Nu kan men de afmetingen van de kerk eens vaststellen. De fundamenten waren buiten de toren afgegraven, wel tot op een diepte van 1 m tot 1,50 m. De dikke kloostermoppen of moefen waren alle weggevoerd of zijn voor het herstel van de toren in de loop der jaren gebruikt. Men weet er niets meer van. Op de diepte welke nu bloot ligt, heeft de fundatie een breedte van pl.mn. 1,50 m. Bij sommige gedeelten stootte men op drijfzand. Daar schijnt men, voor dat men aan de fundatie begon, een bed van grote natuurstenen geworpen te hebben, een soort bazalt of iets dergelijks.

 J. P. A. van Catz

----------------------------------------------

Nota’s

(1)   Hier is sprake van “Kinderpotten”. Dit zijn aarden potten waarin, in vroegere arme tijden, doodgeboren of pasgeboren kindjes werden begraven.  De kosten en de tijd voor het maken van een kistje werden aldus uitgespaard en voor de stille begrafenis werd iets gebruikt dat men bij de hand had. Ook te Oostkerke werd in 1957 een dergelijke pot gevonden.

(2)  Dhr. van Catz is buitengewoon voorzichtig in zijn beweringen: daarom zijn zijn opmerkingen des te kostelijker. Hier gaat het bijna zeker over een mooi gotisch Eva-beeldje, dat samen met Adam een “zondeval” zal hebben voorgesteld in de kerk of aan het portaal.

00000000000000000000

3. De Mote van Lissewege verdwijnt.

Vlak te noordwesten van het station te Lissewege, lag tot voor 4 weken de “Mote”. Daarop stond eeuwenlang het “Upperhof” en later het Kasteel van Lissewege. Dit historische monument, het oudste wellicht van de gemeente, verdwijnt: de Mote wordt afgeschept en de ronde walgracht wordt opgevuld. Bij deze werken werd onder meer een fragment van een mooi aarden kannetje gevonden, dat Dhr L. Devliegher voor Duits werk uit de 15e eeuw aanziet. Ook de grondvesten van het kasteel werden blootgelegd: ze bestaan uit moefen en zijn meer dan 1 m dik.

De Mote en het kasteel hebben altijd een voorname rol gespeeld in de geschiedenis en de legende van de Lisseweegse bevolking. Toen voor de eerste wereldoorlog een van de bewoners bij het planten van bomen, zijn spade verloor in een onvermoede kelder, zag men hierin de bevestiging voor het verhaal van de onderaardse gang die ‘t Upperhof met Ter Doest verbond. Hier woonde Lambert die in 1106 voor het eerst een schenking deed van een stuk grond dat het begin zou worden van Ter Doest. In 1127 vluchtte Haket, burggraaf van Brugge, naar zijn dochter op het Upperhof, daar hij betrokken was in de moord op Karel de Goede. De Heren van Lissewege lieten in 1486 in de Sint-Salvatorskerk te Brugge een rijke grafkapel oprichten. Dat is de kapel waar nu de relieken van de H. Karel de Goede bewaard worden.

Het kasteel van Lissewege verdween omstreeks 1835. Het moet er ongeveer uitgezien hebben als het kasteel van Oostkerke. Eventuele vondsten zullen in het Lisseweegse Poldermuseum gedeponeerd worden .

 J. Ballegeer.

000000000000000000000000000000000000

4.  Een Oude Steenbakkerij te Ramskapelle.

Bij een speurtocht doorheen Ramskapelle ontdekten M. Coornaert en R. De Keyser te zuidwesten van Ramskapelledorp in het 67e begin van Groot Reigaartsvliet, een oude steenbakkerij. Deze ontdekking was mogelijk door de grondwerken die daar uitgevoerd worden in verband met het aanleggen van de baan Heist-Brugge. De oude steenbakkerij paalde aan de Noord-watergang, wat meteen het belang van deze watergang voor de lokale scheepvaart in de 13e eeuw in het licht stelt.

Tengevolge van deze grondwerken kwam op een verheven plaats zuidoost van Ramskapellemolen in het 82e begin van Groot Reigaartsvliet, een oude bewoonde plaats bloot. Behalve enkele moefen waren daar ook veel aardewerkscherven te bespeuren. Enkele moefen en een grote klomp aaneengesmolten en geglazuurde moefen, afkomstig uit de oude steenbakkerij, werden overgebracht naar het heemkundig museum in “Huize Saeftinghe” te Lissewege.

R. D. K.

000000000000000000000000

5.   Kerkmeubels van Knokke verhuisden naar Oostkerke

In 1944 ging de meubilering van de kerk van Oostkerke geheel verloren. Sedert 1954 stonden in de heropgebouwde kerk wat arme neo-gotieke dingen als noodoplossing. Nu zijn daar gelukkig opgesteld de Kommuniebank en de Preekstoel afkomstig uit de onlangs afgebroken Sint-Margaretakerk te Knokke. De vroeg-achttiende eeuwse Kommuniebank is een kunstwerk. In elk der vijf delen is een bijbelse afbeelding uitgewerkt: de Ark des Verbonds, de Zevenarmige Kandelaar, het Hemelse Manna, het Brood- en Wijnoffer, de H. Eucharistie.

E. H. Opdedrinck vermeldt in zijn “Histoire et Souvenirs” deze  Kommuniebank, maar hij spreekt niet over de Preekstoel. Nochtans, de kuip, in sierlijke Vlaamse barok, bevat een paar goed gesneden panelen. Het is een gelukkige oplossing dat die 2 goede en mooie houtsneewerken in de streek van Sint-Guthago gebleven zijn. Het inwendige van de kerk van Oostkerke heeft er bij gewonnen. Mocht daar nu ook eens een schoon Barok-altaar, met een jubelend retabel, zijn ideale plaats vinden.

00000000000000000000000000000

6.  Wie redde de Dorpsmolen te Oostkerke?

Reeds in ons eerste nummer van Rond de Poldertorens, op 1 april 1959, hebben we de aandacht gevestigd op het verval van deze molen en de noodzakelijkheid van zijn behoud in het landschap. Deze oproep is vruchtbaar geweest. Een groep durvende en aktieve bewonderaars, voor het merendeel Leden van de Kring Sint-Guthago, hebben de handen uit de mouwen gestoken. Ze hebben samen, met eigen middelen en met de opbrengst van steunlijsten de meest dringende herstellingen uitgevoerd. In de loop van 1961 werd het dak hersteld en de kuip gewit. Thans zal overgegaan worden tot het schilderen van deuren en vensters. Er bestaat gezonde hoop dat binnen afzienbare tijd de Molen als monument zal geklasseerd worden. Het onafscheidelijk trio: kerk, kasteel en molen te Oostkerke, zou dus gered worden.

Het “Comitee voor het Behoud van de Molen” is samengesteld als volgt:     (  EN HET PAST DAT WIJ DEZE DAMES EN HEREN HIER EENS EEN WARME EN WELGEMEENDE HULDE BRENGEN ) Erevoorzitster Mw Baronnes van der Elst, Voorzitter Joris Traen, Schatbew. V. Petitat, Sekretaris R. Huys, Documentatie R. De Keyser, Leden : Ch. Cocquyt, M. Broucke, Dautricourt, B. Lantsogt, Y. Parmentier, A. Traen en M. Van Wassenhove.

Op initiatief van dit Comitee werd door de heer Paul Klein, kunstschilder, Ulenkot te Damme, een enig mooie tekening van de molen gemaakt, die op een beperkt aantal exemplaren gedrukt, verkocht wordt tegen 500 Fr. tot verder onderhoud en herstel van de molen. Dit kunstwerk is te verkrijgen bij de Comitee-leden.

Bestuur St-Guthago,

7.   De Kerkstegel te Oostkerke

Op 17 mei 1962 werd te Oostkerke een arduinen blok verwijderd die op het voetpad lag tegen de kerkhofmuur tussen het “lijkhekken” en het gedenkteken voor de gesneuvelden van 14/18. Deze arduinen blok verving de voorgaande “kerkstegel” die in 1944 samen met de kerk vernield werd. Met deze arduinen blok, die afkomstig was van een der stijlen van het “lijkhekken”, verdwijnt een traditioneel gedenkstuk dat zich zeker sedert 5 eeuwen op deze plaats bevond. De kerkstegel waarop de zondag na de beide missen de berichten werden afgelezen, wordt reeds in 1449 vermeld. Vóór de Franse Revolutie werden die berichten afgekondigd door de Amman, later door de Officier en op het laatst door de koster. Sedert de Franse Revolutie was het de veldwachter die daarmede belast was.

R. D. K.

KORTE   VERSLAGEN

1.   Knokke, 18 februari 1962

Een lekker verwarmd lokaal van het St-Bernardusinstituut te Knokke, zat die zondagnamiddag stampvol. We kwamen luisteren naar de heer Maurits Dekeyzer van Heist. Gedurende twee uur heeft hij ons op prettige en leerrijke manier zijn kostelijke kollektie dia’s voorgesteld en becommentarieerd. Deze dia’s van foto’s van het Oude Heist van vóór 1900 tot nu, geven ons een unieke reeks zichten over de groei van de badstad, over volksgewoonten, kleerderdracht, visserstypen, en wat weet ik nog al. De interviews op band waren echt smakelijk. Kostbaar Heemkundig werk waarvoor we M. Dekeyzer feliciteren ! ! Wie doet het hem na?

2.     Heemkundige Wandeling te Oostkerke, 27 mei 1962

Alhoewel we onze eerste Wandeling wegens aanhoudend slecht weer een maand later dan voorzien hebben laten doorgaan, toch waren donder en hagelvlagen van de partij. Meer dan twintig deelnemers hebben de moed gehad een uur op ‘goe weer’ te wachten. De wandeling was bedoeld als illustratie bij de twee artikelen in dit nummer. Wij bezochten het Oude Zwin te Eienbroeke, met zijn brug die eertijds door 3 Wateringen moest onderhouden worden, een hoog gelegen weide die geen klooster maar een fort is geweest, het tiendenhof waarvan alleen onder de graszoden overblijfselen bestaan, en ‘t Wallant nu een bloeiende boomgaard midden een ronde wal, waarop de jongste generatie leert “schaverdijnen”.

Van daar naar Peereboom. Wat een mooi zicht langs die baan! Evenals Eienbroeke ligt Peereboom ook op het raakpunt van 3 Wateringen. Hier eindigde het eerste deel van het Oude Zwin en begon de Monnikerede. Op de hofstede die aan het armenbestuur behoorde, woonde in 1481 Piet Peereboom. De zon was er toen we langs de gevulde Koolkerkevaart de Pompestraat bereikten. Ook de Pompebrug is er niet meer. Langs de heerlijke rij schuingewaaide populieren kwamen we bij Picavetsbrug. We kwamen er te laat: het Oude Zwin was veranderd in een wiegend koren-veld. De brug is verdwenen, maar in alle richtingen ontplooit zich onder de meiezon een boeiend landschap: Michem, Brugge, Koolkerke, Lissewege, Dudzele, Oostkerke, Damme, boekdelen geschiedenis. Daar zag Kapitein Joris Picavet niets van, toen hij hier in 1490 op een donkere nacht werd overmeesterd, om later te Brugge gevierendeeld te worden...  . Merkte een bevoegd deelnemer aan de wandeling niet op, dat het landschap nog zo schoon is, als men over ontstaan en geschiedenis iets meer weet?