De parochie van Heist-aan-zee en de impact van de Negenjarige Oorlog (1689-1697) - Deel 3 van 3

Ciska Neyts

Vervolg van: De parochie van Heist-aan-zee en de impact van de Negenjarige Oorlog (1689-1697) - Deel 2 van 3

1.3 Oorlogskosten in de parochie Heist (1689-1691)

Ontvangsten en oorlogskosten berekend op basis van RAB, BV-R, nr. 3170:
Band met parochierekeningen, 1672-1691 (per jaar).

Ontvangsten en oorlogskosten van de parochie Heist (per oorlogsjaar).

Stijging van de ontvangsten van 1689 tot 1691:

(b/a - 1) * 100
a = beginwaarde
b= eindwaarde
  => [(601 497/230785)-1]*100=160,63%

Stijging van de oorlogskosten van 1689 tot 1691

Zelfde formule
  => [(397 992/87 414)— 1] * 100 = 355,30 %

Verhouding ontvangsten en oorlogskosten

Verhouding tussen de oorlogskosten en de ontvangsten in de parochie Heyst (1689-1691) (Uitgedrukt in %)
  => Gemiddelde voor de drie eerste oorlogsjaren:  (37,9+70,7+66,2)/3=58,2

Tijdens de eerste drie oorlogsjaren - 1689, 1690 en 1691 - werd gemiddeld 58,2 % van de ontvangsten van de parochie uitgegeven voor oorlogsdoeleinden

Verdeling van de oorlogskosten over de eerste drie oorlogsjaren

Verdeling van de oorlogskosten (1689-1691)

Verdeling van de oorlogskosten in Heist (1689-1691).
Bron: RAB, BV-R, nr. 3170: Band met parochierekeningen, 1671-1691 (Eigen berekeningen)

1.4 Balans van de Negenjarige Oorlog

Bron: ARA, RK, nr. 1281, 1284: Ruines et contributions par la France, et ruines des Alliez, souffert par le pays du Francq de Bruges..., NF.

Kosten gemaakt sinds het begin van de oorlog tot eind februari 1694 (uitgedrukt in groten)

1. Ten voordele van de geallieerden

Kosten gemaakt tussen het begin van de oorlog en eind februari 1694, t. v. v. de geallieerden.

2. Ten voordele van de vijand

Kosten gemaakt tussen het begin van de oorlog en het einde van februari 1694, t. v. v. de vijand.
Som: 342882 + 735936 = 1078818
Percentage t. v. v. de geallieerden: (342882/1078818) * 100 = 31,78%
Percentage van het totaal t. v. v. de vijand: (735936/1 078818) * 100 = 68,22%

Kosten gemaakt vanaf 1 maart 1694 tot eind februari 1696 (uitgedrukt in groten)

1. Ten voordele van de geallieerde

Kosten gemaakt tussen 1 maart 1694 en eind februari 1696, ten voordele van de geallieerden

2. Ten voordele van de vijand

Kosten gemaakt tussen 1 maart 1694 en eind februari 1696, t. v. v. de vijand
Som: 1258032 + 1876530 = 3134562
Percentage t. v. v. de geallieerden: (1258032/3134562) * 100 40,13%
Percentage t. v. v. de vijand: (1876530/3134562) * 100 = 59,87%

Totale oorlogskosten (uitgedrukt in groten)

Totale oorlogskosten gemaakt door de parochie Heist, zowel ten voordele van de geallieerden als ten voordele van de vijand

Percentage t. v. v. de geallieerden: (1600914/4213380) * 100 = 38,00%
Percentage t. v. v. de vijand: (2612466/4213380) * 100 = 62,00%

Contributies binnen de parochie Heist

Bron: ARA, RK, nr. 1295-1296 (Schade toegebracht in het Brugse Vrije, 1689-1695).

Contributies betaald door de parochie Heist aan de vijand (* uitgedrukt in groten)

Bijlage 02: kaarten

2.1 Kaart van de parochie Heist

• Gebaseerd op volgende bronnen en werken:
• RAB, K&P, nr. 570: Kaart met de watering van Groot-Reigersvliet, met aanduiding van wegen, waterlopen, boerderijen, gemaakt door S. Lucq, begin 19de eeuw (microfilm nr. 3, volgnr. 142).
• RAB, K&P, nr. 571: Kaart met de wateringen van Eiensluis en Groot Reigarsvliet, met aanduiding van wegen, waterlopen, boerderijen en de grenzen van de parochies, 1788 (microfilm nr. 3, volgnummer 142).
• RAB, Verz. Jonck., nr. 1242: Register van onroerende goederen, “omloper” van de parochie Heist, kopie opgemaakt, naar de “omloper” van Andries vanden Voorde, gezworen landmeter van het Brugse Vrije, van 1670, 18de eeuw.
• Coornaert, M., ‘De drie dorpen van Heist-aan-zee’, Rond de poldertorens, 4 (1962), 1-14.
• Coornaert, M., Koudekerke-Heist, de topografie en de toponymie van Heist-aan-Zee tot omstreeks 1860, Brugge, 1965.

Legende
Schaal: 100 roeden = 384,02 m

I. Noorddorp
II. Kerkdorp
III. Grens tussen de wateringen van Eyensluis en Groot-Reygarsvliet

2.2 Kaart van de dorpskernen van de parochie Heist

Gebaseerd op:
— Coornaert, M., ‘De drie dorpen van Heist-aan-zee’, Rond de poldertorens, 4 (1962), 1-14.
— Coornaert, M., Koudekerke-Heist, de topografie en de toponymie van Heist-aan-Zee tot omstreeks 1860, Brugge, 1965, kaart 2.

Legende

24, 25, 26, 27, 30, 34: Nummers van de beginnen van de watering van Eyensluis.

Schaal: 1 cm 17,75 m

2.3 Stratenplan van Heist

2.4 Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden

Bron: Carte de cabinet des Pays-Bas autrichiens levée â l’initiative du comte de Ferraris, Brussel, 1966, Sluys 23 B 1.

2.5 Poppkaart Heist

Bron: OS, registratienummer: NIEW 04623: Poppkaart Heist; RAB, POPP, film nr. 19, 93.

Bibliografie

1. Bronnen: Algemeen Rijksarchief, Brussel

Rekenkamers

• nr. 1281: Resumptions divers (sic) des contributions et ruines de la France et AlIiez, souffert (sic) par la province de Flandres, depuis 1689 jusques â l’an 1694.
• nr. 1284: Ruines et contributions par la France, et ruines des Alliez, souffert par le pays du Francq de Bruges, d’Alost, les châtellenies du Vieux-Bourgh de Gand et d’Audenarde, et autres déclarations du pays de Flandres, depuis l’an 1689 jusques â l’année 1695.
• nr. ’s 1294-1 297 (Schade toegebracht in het Brugse Vrije, 1689 tot 1695).
• nr. ’s 20071-20076 (Rekeningen van confiscaties door de Fransen in het Brugse Vrije, tot 1694).
• nr. ’s 20077-20079 (Rekeningen van confiscaties door de Fransen in het Brugse Vrije, 1695-1697).
• nr. ’s 20080-20081

Raad van Financiën

• nr. 319 (Brood en voorraden voor de troepen, 1684-1698).
• nr. 340 (Artillerie en oorlogsmunitie, 1685-1711).

2. Rijksarchief, Brugge

Verzameling kaarten en plannen

• nr. 514: Caerte figurative vande gheleghentheijt der zeesluijsen soo de oude als de nieuwe dienende tot het suveren vande lande waeters der waeterijnghen van eijensluijs, groodt rijgarsvliet, grevinghe ende andere waterijnghen..., gemaakt door PA Nollet, 1726.
• Nr. 570: Caerte figurative van de geheele waeterijnge van Grootreygarsvliet, met alle de straeten, waetergangen, Aders en ten deele alle de hofsteden in ider begin, mitsgaeders alle de gescheeden van prochien in verscheyde couleuren..., gemaakt door S. Lucq, (begin l9de eeuw)245.
• nr. 571: Caerte figurative der waterynge van Eyensluys, Met alle de straeten, waetergangen, aders, beginnen, ende ten deele alle de hofsteden in yder begin; midtsgaeders alle de gescheyden van de Prochien in verscheyde couleuren... 1788.
• nr. 574 (Kaart met de wateringen van Eiensluis en Groot-Reigarsvliet, l7de eeuw; kaart in eigendom van JA Laurens, gezworen landmeter van het Brugse Vrije, 1766).
• nr. 664: Caerte figuratijve vande waeterynge van Eyensluys..., (1670). Verzameling Jonckheere
• nr. 1242 (Register van onroerende goederen, “omloper” van de parochie Heist, kopie opgemaakt, naar de “omloper” van Andries vanden Voorde, gezworen landmeter van het Brugse Vrije, van 1670, 18e eeuw). Archief van het Brugse Vr(je — Registers
• nr. 3170 (Band met parochierekeningen, 1672— 1691).
• nrs. 14405-14411 (Rekeningen van de watering Eiensluis, 1691-1 698). Watering van de Eiensluis- Reigarsvliet
• nr. 88 (Dossier i.v.m. het maken van een nieuwe uitwatering in vervanging van de vervallen zeesluis te Heist, 1653-1 709).

3. Rijksarchief, Gent

Raad van Vlaanderen:

• nrs. 384-401 (Ontvangen brieven en minuten van verzonden brieven, 1689 le semester — 1697 2e semester).
• nr. 809: Placcaeten en ordonnantiën ende brieven, 1674-1 699.

4. Collectie heemkundig museum Sincfala, Knokke-Heist

• collectienummer N1EW 04623: Popp-kaart Heyst

B. Uitgegeven bronnen

• Carte de cabinet des Pays-Bas autrichiens levée à l’initiative du comte de Ferraris, Bxl, 1966, Sluys 23 Bi.
• Carte de cabinet des pays-bas autrichiens levée â l’initiative du comte de Ferraris — Mémoires historiques, chronologiques et economiques, III, Brussel, 1966.
• Dewulf-Heijs R. en Dewulf M. (red), Volkstelling 1748 Rams-, Westkapelle, Knokke, Heist, Brugge, 1979.
• Haignere D. en Bled (red.), 0., Les chartes de Saint-Bertin, d’après le Grand Chartulaire de dom Charles-Joseph Dewitte, Saint-Omer, 4 delen.., 1886-1899.
• Vaerenbergh J. (red.), 2de deel vande 4de Placcaet-coeck van Vlaenderen, behelsende Alle de Placcaeten, Ordonnantiën ende
• Decreten, geëmaneert voor de provincie van Vlaenderen, Sedert ‘t jaer 1684, tot ende met 1739, Brussel, 1740.
• Vaerenbergh J. (red.), Derde deel vanden vierden Placcaet-coeck van Vlaenderen, behelsende Alle de Placcaeten, Ordonnantiën ende Decreten, geëmaneert voor de provincie van Vlaenderen, Sedert ‘t jaer 1684, tot ende met 1739, Brussel, 1740.

II. Literatuur: Algemene wereldatlas, Groningen, 1999.

• Campbell, P., Louis XlV. 1661-1715, Londen en New York, 1993.
• Coornaert M., ‘De drie dorpen van Heist-aan-zee’, Rond de poldertorens, 4 (1962), 1-14.
• Coornaert M., Koudekerke-Heist, de topografie en de toponimie van Heist aan-Zee tot omstreekst 1960, Brugge, 1965.
• Corominas J. en Pascual J., Diccionario critico etimolôgico castellano e hipânico, 6 din., Madrid, 1980.
• De Flou K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Gent, 18 dln., 1921.
• De Schryver R., ‘Oorlog en vrede voor de Zuidelijke Nederlanden. 16781700’, Nieuwe Algemene Geschiedenis der Nederlanden, dl. 8, Haarlem, 1980, 308319.
• Larbouillat J., ‘Uit het dorpsleven van Heist gedurende de XVlle eeuw’, Rond de poldertorens, 7 (1965), 129-143.
• Lynn J., ‘The great miscalculation: the Nine Years War’, Lynn, J., The wars of Louis XIV. 1667-1714, Londen en New York, 1999, 191-265. Topografische atlas België; Atlas topographique Belgique. 1:50000, Brussel en Tielt, 2001, kaart 9.
• Parker G., The army of Flanders and the Spanish Road, 1567-1 659, Londen en New York, 1972.
• Vandenbroecke C., ‘Landbouw in de Zuidelijke Nederlanden 1650-1815’, Nieuwe Algemene Geschiedenis der Nederlanden, dl. 8, Haarlem, 1980, 73101.
• Vandenbroecke C., ‘Historische demografie’, J. ART (red.), Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente?, deel 2, Gent, 1994, 137-1 86.
• Mertens J. en Vandewalle P., Metrologisch vademecum voor Vlaanderen, Brugge, 2003.
• Van Den Heuvel J., Devadder J. en Larbouillat J. e.a., Parochieboek van Sint-Antonius abt te Heist-aan-zee, Roeselare, 1998.
• Vanneste D., Geografie van stad en platteland, cursus Katholieke Universiteit Leuven, departement geschiedenis, 2000.
• Verhack J., Brugge, garnizoensplaats tijdens de Negenjarige Oorlog, onuitgegeven licenciaatsthesis, Katholieke Universiteit Leuven, departement geschiedenis, 1993.

II Websites: Oppervlakte van de gemeente, geraadpleegd op 19 maart 2007.

(http://inwoners. knokke-heist.be/product/1 568/default.aspx?vs=ON&id=790)

Afkortingen en sequels:

ARA Algemeen Rijksarchief (Brussel)
BV-R Archief van het Brugse Vrije — Registers (RAB)
CS Collectie Sincfala (Knokke-Heist)
K&P Verzameling Kaarten en plannen (RAB)
RAS Rijksarchief Brugge
RAG Rijksarchief Gent
RK Rekenkamers (ARA)
RvF Raad van Financiën (ARA)
RvVI Raad van Vlaanderen (RAG)
s.d. Sine dato (niet gedateerd)
Verz. Jonck. Verzameling Jonckheere (RAB)
Bg Begin (deel) van een watering
Bg Eye Begin (deel) van de watering van Eyensluis
Bg Rey Begin (deel) van de watering van Groot-Reygarsvliet
NF Niet gefolieerd

Voetnoten

245 Grote gelijkenis tussen deze kaart en RAB, K&P, nr. 569: Kaart met de watering van Groot Reigarsvliet, 18de eeuw (maar nr. 570 beter te combineren met andere kaarten, cf. bijlage 2.1)