19e eeuw - 19e eeuw - 19e eeuw - 19e eeuw - 19e eeuw - 19e eeuw - 19e eeuw -

Onder de wapens bij Napoleon

Danny Lannoy

In vorige artikels lazen we dat de dienstplicht door middel van lottrekking werd vervuld. Pas in 1913 werd de algemene militieplicht ingevoerd in ons land.

Voor de onafhankelijkheid in 1830 bestond het leger enigszins, doch ingelijfd bij Holland. Ten tijde van de Franse revolutie moesten de Vlaamse boerenjongens eveneens voor een lange periode onder de wapens om met het Franse leger ten strijde te trekken. De Zuidelijke Nederlanden werden in 1757 ingelijfd bij het Franse Keizerrijk.

Knokke lag als grensgemeente aan de oever van het Zwin, de eens zo machtige zeearm dit tot Brugge reikte.

In het begin van de 19e eeuw bereikte men nog Sluis per klein schip, doch de verzanding was niet tegen te houden.

Gaston Van Steene schreef destijds in zijn boek “De Zeekust en Knocke” onder het hoofdstuk 'Herinneringen te Knocke van de Fransche Overheersing' dat op 11 oktober 1811 Napoleon I te Knokke de forten kwam bezoeken en het Zwin overstak met een sloep. Verder wordt er vermeld dat een zekere Pieter Van Parijs, geboren te Knokke 08.02.1789, onder de wapens werd geroepen in 1808 en met het Franse Leger naar Oostenrijk trok. Hij werd te Wenen gewond bij een veldslag en kwam terecht bij een Oostenrijkse officier bij wie hij 24 jaar in dienst bleef. Pas in 1832 bereikte Van Parijs zijn geboortedorp weer.

In 1977 verscheen van dr. Jan Van Bakel het boek "Vlaamse soldatenbrieven uit de Napoleonistische tijd" waarin een drietal brieven met betrekking tot Knokke werden opgenomen. Al deze dokumenten bevinden zich in het Rijksarchief te Brugge, en dit voor de periode van 1799-1813.

Daar het merendeel van de bevolking nog ongeletterd was, werden die brieven door andere personen in de compagnie geschreven. Deze zeldzame dokumenten geven dan ook een beeld weer over de toestand in het leger. Het was meestal te voet dat men zich verplaatste, velen stierven van ziekte en ontbering. De moedigsten kwamen terug van Spanje, Oostenrijk of zelfs Rusland.

Hieronder geven we een tweetal brieven, gericht aan de gemeente "Knokke-aan-zee".

1. Desen brijef zal men bestellen aen Judocus Van Den Briele tot cnocke onder het conton van damme onder het andricoment (1) van Brugge; sijto (2) tot reijnen en brijtaien (3) op den 29 junius 1807

jck groetuij u vaeder ende moeder ende mijne susters ende mijne broeders jck laet weten dat jck in volle gesongeigt zijn ende dat gij geenverdriet en moet maeken over mijn want jck verope (4) dat jck tusschen die (5) en twee maenden in mijn vaederland sal zijn ende ook dat wij geene aremoede en hebben van als wij vertrokken zijn uyt die stat Brugge op den 5 junius j807 tot dat wij gekoemen zijn tot reijnen en britaijen wij hebben getrokken den nomber van ii groete daegts (6) ende wij hebben daer wel plijzier want wij zijn daer wel vergaert van confraeters (7) want jck en pieter waege zijn te gaere (8) maer cornelus die sitter die is van ons vertrokken uijt Brugge en wij en weten niet waer dat hij is ende ook wij zijn vertrokken uit brugge den nomber van iii (9) mannen ende wij zijn maer tot reijnen gekoomen den nomber van 66 mannen ende wij zijn ook over bergen gijpasscheer (l0) soo hoge als halletorre (11) tot brugge en ook die staet brugge tot han (12) die staet reijnen comt ook tot den nomber van i60 uren van malkanders (13) en wij moetendaer bluijven tot dat wij geleert (14) zijn ende jck versoijke u van ook te wijllen schriven naer mij soo haest als het kan geschieden mij onderteekent

Joachum Vanden Briele op den 3 julij 1807

ende wij en hebben geene van geel die roijte (15) van kennesse gij gesien (l6) of (17) isdijsreij van bruijno deirt die of gekoemen (l8) is van die graete hermeijre (19) om ons te leijren tot reijnen en britaeijen.

3de ligioen van reserve 2de bataillon de 6 compinij in garnizoen tot reinen.

Dit is het tarahes (20) dat gij moet stellen op mijn brief om naer mij te stieren naer reinen

Tweede brief: op volgende pagina.

2. A Monsieur Jodocus Van Den Brille journalier Demeurant a knocke Arrondissement de bruge 5em (?) Departement de la lijs en flandre A Knocke
A rennes Jn Bretanien (2l) Den 24 aug 1807

Seer Beminden Vader Ende Moeder susters ende Broeders

Joachim van den Briele

Dezen Dient om UL te Laeten weten als dat Jck Jn volle gezondheijd Ben en Jck laet UL weten als dat Jck UL geheerden (22) zeer wel ontfangen hebbe den 29 Julij 1807 waer over Jck seer verblijd was en dat gij Lieden godLof in staet van volle gezondheijdt zijt: gelijkerwis Jck verhopen Dat gij Liede(n) allegaeder nog Jn staet van volle gezondheijd zijt en dat Jck en mijn Cameraet Piete Waege godt Lof in staet van volle gezondheijd ben en Jck Laet UL weten als dat wij al vier keeren Jn het vier (23) geexseceert hebben en dat wij Jn het Exseceren op en neder de Bergen moeten Loopen en toen nog eens wede(r) met de Baionette tegen het Eerste Batleon (24) vegten en wij hebben god Lof Jn het Exceceeren nog al plesier en het is Beter als Droefheijd, en Jck Laet u weten als dat wij al gekleed zijn met een witte veste en Broeck en een kasket (25) gelijk de saseurs (26) te voete seer Beminden vader Ende moeder susters en Broeders Jck Laet UL weten als dat wij alle daege staen (27) om te moeten vertrekken maer wij en weten niet waer naer toe maer als wij zullen gearriveert zijn Jck zal UL de wete Laeten (28) waer dat wij Liggen en Jck verzoeken UL van de Complementen te doen aen Andries Dhondt en zijn vrouwe en Jck versekeren UL van mijn sertificaet af te zenden voor Jacob mijn Broeder soo Jck het hebbe want het sal UL veel voordeel Doen in kas van Lotinge (29) en gij en moet mij geen handwoorde (30) zenden voor alheer gij lieden nog een Brief van mij ontfangen en heb UL oodmoedigsten en onderdaenigsten dienaer en Zoon

Zeer Beminden vader ende moeder

Joachim Vanden Briele

Dezen brief heeft Pieter Van Hove geschreven zoone van Pieter Van Hove wo(nende) tot Clemsenskerke (31) en geboortigh van knocke (die gij)lieden misschien wel eknt en zijn Broeder is overleden die getrouw (32) is geweest met Marta Basstoen.

en ook versoik UL van die compelementen te wijllen doen aen mijn confraeter Jacobus V Pauwaert als gij weet waer dat gij is

en ook versoijke UL van antwoorde te wijllen schrijven o(p) mijn brief soo hoost als (33) gij hem ontfangen hebt want wij en weten niet wanneer dat wij moeten vertrekken en ik verope dat UL brief wel sal te regten komen (34)

Joachim Van Den Briele

Voetnoten

• (1): arondissement
• (2): op het adresblad is een verklaring toegevoegd vanwege de vader, luidende: “jck judocus vanden briele hebbe eenen Brijef ontfangen van joachim vanden briele zijn sone die Ligt tot reijnen in Brijtaien op den 20 van julij j806 3de Ligeion van reserve 2 battell(j)on de 6 companie in garnisoen tot reijnen".
• (3): Rennes in Bretagne
• (4): verhoop, hoop
• (5): drie
• (6):"Het aantal van twee groten per dag”; één groot is een halve stuiver
• (7): kollega's, medesoldaten
• (8): bij elkaar
• (9): driehonderd
• (10): gepasseerd
• (11): De Halle-toren, de toren van het Belfort
• (12): aan
• (13): de afstand is 160 uur
• (14): geïnstrueerd
• (15): van geheel de route, onderweg
• (16): gezien
• (17): tenzij
• (18): afgekomen, gekomen
• (19): grote armee, het grote leger
• (20): adres
• (21): te Rennes in Bretagne
• (22): geëerde brief
• (23): in het vuur, met scherpe munitie
• (24) : bataljon
• (25): casquette, pet
• (26): chasseurs, jagers
• (27): op het punt staan
• (28): de wete laten, verwittigen
• (29): in geval van loting, bij het loten voor de dienst
• (30): antwoord
• (31): Klemskerke
• (32): gehuwd
• (33): zo haast als, zodra
• (34): bedoelt: als ik vertrokken mocht zijn; de laatste twee alinea's zijn van een andere hand.

Bibliografie

• "De Zeekust en Knocke" Gaston Van Steene 1930 (Verbeke-Loys)
• "Vlaamse Soldatenbrieven" dr. Jan Van Bakel 1977 (Orion-Brugge)
• Rijksarchief Brugge Brieven 1799 – 1813.

********************

't Volgend nummer van het tijdschrift “Cnoc is ier” verschijnt in april 1979. Eenieder die bijdragen over heemkunde heeft, en deze wil laten verschijnen, moet ze uiterlijk op eind februari aan dhr A. Sandelé, sekretaris, Dumortierlaan, 99 te Knokke bezorgen. Dit geldt eveneens voor publicitaire aankondigingen. Met beleefde dank voor uw medewerking.

Het Bestuur