Historiepenningen van 1604

Roger Crois

In onze verzameling Nederlandse Historiepenningen komen enkele stukken voor, die een interessante kijk geven op wat zich in het begin van de 17e E. in onze gewesten afspeelde. Historiepenningen zijn metalen gedenkstukken met muntachtig uitzicht, echter zonder betaalwaarde. Om bepaalde gebeurtenissen op historisch of economisch vlak bij het volk levendig te houden, werden sprekende herinneringsmedailles uitgegeven. Wij kennen onze moderne beeldverhalen: welnu deze historie-penningen waren beeld-verhalen voor de mensen uit vroeger eeuwen. Onder de historiepenningen komen, benevens de gedenkpenningen, ook legpenningen voor. Daar het geld niet tot het tiendelig stelsel behoorde, werden legpenningen gebruikt als hulpmiddel bij het rekenen. Wij geven hierbij de beelden van 3 penningen uit onze verzameling, naar foto’s door onszelf gemaakt.

1°  -   De Inname van Sluis door Prins Maurits van Nassau op 19 augustus 1604. Brons Ø 30 mm.

Voorzijde

a) Randschrift: “BEATUS.POPULUS.CUIUS.ADJUTOR.DEUS = Gelukkig het volk wiens Helper God is”. Munthuisteken: d.i. plaats van fabrikatie: een toren = muntatelier van Middelburg op Walcheren.

b) Legende: “CALC.CAM.RAT.OR.ZE. (Calculi Camerae Rationum Ordinum Zelandiae) = Legpenning van de Rekenkamer der Staten van Zeeland”. In het miden het wapen van Zeeland.

Keerzijde

a) Randschrift: “TRAXIT.DUXIT.DEDIT.1604 = Hij heeft ons getrokken, geleid en gegeven”.

b) Veld: In de wolken het Hebreeuwse woord Jehovah. Hieronder de stad Sluis gezien vanuit het noorden; met links het Kasteel, in het midden de St-Janskerk en rechts het Stadhuis. Hiervoren: soldaten met musketten en vurende bombarden, één ruiter. Op de voorgrond een militair kamp met tenten, nevens een vierkant fort (St-Jorisfort ?) op de oever van het Zwin, waarin boten liggen.

2°  De Val van Oostende gekoppeld aan de inname van Sluis. Brons Ø 30 mm

Op 22 september 1604, een maand na de inname van Sluis, werd de stad Oostende, die al jaren belegerd werd, door de stadsvoogd de Heer van Marquette, overgegeven aan de Spaanse veldheer Spinola. Bij dit feit werden verschillende penningen geslagen, enkele op last van de Staten Generaal, andere op last van de Staten van Utrecht. Evenzeer als bij de Bruggelingen zelf, aanzagen de Staten de verovering van Sluis als veel belangrijker dan het verlies van Oostende.

Voorzijde.

a) “JEH0VAH.PRIUS.DEDERAT. (doorlezen op de keerzijde) PLUS.QUAM.PERDIMUS = de Heer had ons vooraf reeds meer gegeven dan wij nu verloren hebben”.

b) Veld: Een zicht op de stad Sluis vanuit het noorden, met het Kasteel, de grote St-Janskerk en het Stadhuis. De stad is omringd door muren met poorten. Vóór de stad liggen galeien met roeiriemen. Hieronder: het wapen van Utrecht met “ORD.TRA. (Ordines Trajecti) = De Staten van Utrecht”.

Keerzijde. Veld: “M D CIIII = 1604”. Hierboven een schematische voorstelling van de zee, van het grote fort met kampement en van de brandende stad Oostende.

3° Zelfde onderwerp als voorgaande. Brons. Uitgegeven door de Staten Generaal.

De penningen weerspiegelen in die tijd de opkomende jonge wetenschap van de topografie. Een in die tijd zeer gebruikelijk onderwerp, was de weergave van landkaarten, ook op penningen.

Voorzijde

a) Randschrift: “SOLI DEO GLORIA M D CIIII = God alleen de eer 1604”.

b) Veld: de kaart van de streek rond Sluis. Bovenaan de overstroomde gebieden. Let op de Westpoort rechts van de stad - links een fort (Loofort ?) Op de voorgrond de duinen en de kerk van Knokke, de dijken van de polders met het Grote St-Jorisfort en het St-Teresafort ?). Een galei vóór het Zwin. Het Land van Kadzand met het Fort van Ter Hofstede.

Keerzijde: a)  Randschrift: “XPYSEA.XALKEIOON = Goud voor koper”.

b) Veld: Plan van Oostende. Rond de versterkingen met bastions, de overstroming. In de nieuwe havengeul links, een bemande sloep. Op de oever soldaten met een wapperende vlag. Op een eilandje (het Buitenfort) gewapende mannen. Daaronder, een bemande sloep.

________________________________________

Over penningen kunt U raadplegen zoals wij:

• Historiepenningen van 1604.

Te raadplegen werken:

• G. van Loon - Beschrijving der Nederlandsche Historiepenningen, van Koning Philips tot het sluiten van den Uytrechtschen Vrede. ‘s Gravenhage 1723-1751 - Vier delen.
• J.W. Frederiks - Penningen. Amsterdam 1947
• T. Van Iseghem - Eléments de Numismatique Ostendaise. Bruxelles 1903

----------00000000----------