Herinneringen aan Jan B. de Gheldere

Pierre Vantorre

Donderdag 13 december 1979. Als de lichten gedoofd werden als startsein voor “Een Avondje Heist 4“, was de zaal Ravelingen niet alleen volzet, maar moesten meer dan 200 mensen geweigerd worden wegens plaatsgebrek.

Onder de aanwezigen ere-burgemeester Jan B. de Gheldere, geflankeerd door zijn zoon Vincent en ere-schepen Georges Parez. Burgemeester de Gheldere wilde het alvast nog eens terugzien, die gedenkwaardige feeststoet van 26 mei 1947. Toen de koets met de wuivende “jonge burgemeester” in beeld kwam, werd door alle aanwezigen spontaan geapplaudisseerd. Wellicht verrast door de bijgebleven sympathie na bijna negen jaar fusie, stond burgemeester de Gheldere recht en beantwoordde het handgeklap glimlachend en zwaaiend met het programmaboekje van Heyst Leeft.

Tijdens de pauze had ik een gemoedelijk gesprek met de ere-burgemeester en schepen Parez. Er werden al plannen gesmeed voor het “Avondje Heist 1980”.

—0—0—0—0—0—0—

Donderdag 10 januari 1980. Een bijna volle zaal voor de herhaling van “Een Avondje Heist 4“ met de unieke filmbeelden over Heist. De feestavond werd ingezet met een korte toespraak van voorzitter Jos Degroote die één minuut stilte vroeg ter nagedachtenis van ere-burgemeester Jan B. de Gheldere die op 1 januari 1980 schielijk overleden was. En toen zagen de aanwezigen nog eens de inhuldigingsstoet met een wuivende “jonge burgemeester“ die tijdens zijn 24 jarige ambtsperiode een stuk geschiedenis van Heist heeft vastgelegd. Op dat moment realiseerden wij ons dat Heyst Leeft op 13 december 1979 een historische avond had beleefd. Die avond had burgemeester de Gheldere, onbewust, uitgekozen om in het openbaar een laatste maal tussen zijn Heistenaars te vertoeven.
De tiende en laatste burgemeester van Heist is niet meer.

—o—o—o—o—o—o—

Indien we de ambtsperioden samentellen over een periode van 60 jaar die de fusie voorafgaat, komen we tot het resultaat dat vader en zoon de Gheldere samen gedurende 40 jaar de burgemeesterssjerp hebben gedragen.

Jonkheer Robert de Gheldere, in 1969 overleden op 87 jarige leeftijd, werd op 30-jarige leeftijd in 1912 tot burgemeester van Heist benoemd als opvolger van Hector Vandeputte. Over de inhuldiging op 8 apriI 1912 én de feestrede van Robert de Gheldere, die hij besloot met “Vivat ’t Noorden Heyst is hier“ komen we nog wel eens terug in een afzonderlijke bijdrage. De politieke loopbaan van Robert de Gheldere werd doorkruist door twee wereldoorlogen en de grilligheid van het kiezerskorps.

Na de oorlog 14/18 werd in 1922 Henri Debra tot burgemeester benoemd, maar in juli 1926 diende hij ontslag in vóór het verstrijken van zijn ambtsperiode. Robert de Gheldere kwam alzo opnieuw in de burgemeesterszetel tot einde 1932. Intussen was hij ook al verkozen tot provinciaal raadslid. En toen kwamen wellicht de twee spannendste verkiezingsperioden uit de geschiedenis van Heist. Laat ons zeggen de “glorieperiode“ van de dorpspolitiek, met de vele meetings, zelfs in openlucht, de opschriften in de etalages en partijlokalen, de kladpotten, de botsingen tussen de nachtelijke aanplakkers enz.. De verkiezing van 1932 bracht als uitslag: 5 katholieken, 5 liberalen en 1 socialist. Felix Demyttenaere (lib.) werd burgemeester en die ene socialist Alfred Martony die, zo zegde men toen, “baas was“ werd schepen van openbare werken. Zes jaar later in 1938 werd het een 6 - 5 uitslag. De liberalen met o.m. Henri Debra, Willem Dhauw, Hector Goetinck, Camiel Vantorre (Fox) enz… hadden de verkiezingsstrijd gewonnen, maar hun zesde zetel werd letterlijk uit het vuur gesleept met 9/11 van een stem. Vandaar de felle reacties van de “Kaloten“ en de hertelling van de stembiljetten vooraleer het zo ver was dat Henri Debra opnieuw burgemeester werd. Maar toen kwam 10 mei 1940 en Debra week uit naar Frankrijk. Robert de Gheldere werd dienstdoende burgemeester, maar bleef dan uit de raadzaal weg toen de bevoegdheden van de gemeenteraad werden overgedragen aan het schepencollege die in feite een “oorlogscollege“ werd.

Onmiddellijk na de bevrijding nam Robert de Gheldere opnieuw het roer in handen tot Henri Debra terug was van weggeweest. De gemeenteraadsverkiezing van 24 november 1946 werd de politieke V-dag van Jan B. de Gheldere en zijn partijgenoten.

—0—0—0—0—0—

Met die verkiezing van 24.11.46 werden 3822 geldige stemmen uitgebracht, Jan B. de Gheldere kreeg 402 stemmen achter zijn naam, net iets minder dan Julien Warmoes ( 503 ). De C.V.P. behaalde 7 zetels met de Gheldere, Warmoes, Willy Degrauwe, Parez, Daveloose, Omer Vlietinck en apotheker Jan Maes. De B.S.P. twee zetels met Alfred Martony en Maurice Debruyckere en de liberalen eveneens twee zetels met Camiel Vantorre en Victor Vlietinck. Uiteraard werd het een homogeen CVP-college met Jan B. de Gheldere, Daveloose en Parez. Toen was Jan B. de Gheldere al sinds 24.2.46 verkozen tot provinciaal raadslid met 1864 voorkeurstemmen.

—0—0—0—0—0—

Jan B. de Gheldere werd bij regentbesluit van 2 januari 1947 tot burgemeester van Heist benoemd. Bij de aankondiging van zijn benoeming schreef een krant: “ongetwijfeld zijn alle ogen gericht op onze nieuwe jonge burgervader, waarvan elkeen hoopt dat Heist onder zijn bestuur naar een nieuwe bloeiperiode gaat“.
Op 26 mei 1947, tweede Sinksendag, had de inhuldiging plaats. Gans Heist was in feeststemming (zie blz.7)
Heist, 13 december 1979

19 Dagen vóór zijn overlijden vertoefde ere-burgemeester Jan B. de Gheldere nog eens tussen de Heistenaars in de zaal Ravelingen t.g.v. “Een avondje Heist 4”
Met belangstelling keek hij naar de unieke filmfragmenten van zijn inhuldiging op 26 mei 1947. Links van hem zijn zoon Vincent en rechts ere-schepen Georges Parez.

Het begon eigenlijk al op Sinksendag zelf met een volksbal op de zeedijk, maar ‘s anderendaags moest een erg gevuld feestprogramma afgewerkt worden. Om 10 u werd een dankmis opgedragen en Te Deum gezongen in de St. Antoniuskerk. Na de H. Mis was er een optocht begeleid door de fanfare “Tijd en Vlijt“ uit Waarschoot en de Heistse Klakkertjes naar het gedenkteken der gesneuvelden waar bloemen werden neergelegd. In de namiddag kwam dan de apotheose met de feeststoet die gevormd, werd in de Gaaf d’Ursellaan en aanpalende straten. Een stoet met 13 praalwagens, drie muziekkorpsen en 15 groepen met de schooljeugd en de Heistse verenigingen. Via de voornaamste straten van het centrum van Heist werd opgestapt naar het Maes- en Boereboomplein, alwaar gedefileerd werd voor de burgemeester, de gemeenteoverheid en vele genodigden die hadden plaats genomen op de eretribune voor het door bommen beschadigd stadhuis. De schoolkinderen zongen de “Huldegroet“ op tekst van A. Walgrave en muziek van Edw. Keurvels. Het lied eindigde als volgt:

Mocht gij ons lief Heist steeds verheffen,
Het kronen met schoonheid en pracht;
Uw geest en uw hand eind’lijk schenken,
D’herrijzenis waar het naar smacht.

Uw woorden, gedachten en daden,
Verspreiden vertrouwen en moed;
Door U wordt de stede herboren,
Heil U, Burgemeester, gegroet.

Na de feestrede van eerste schepen Edmond Daveloose en het antwoord van burgemeester Jan B. de Gheldere, werden de toeschouwers nog vergast op reidansen door de meisjes van de vrije meisjesschool en een optreden van de Heistse Klakkertjes.

Daarmee waren de openluchtfestiviteiten afgewerkt en werden de inhuldigingsfeesten afgerond met een volksbanket in het “Grand Hotel des Bains“. Op de menukaart was in de linker bovenhoek de foto van de jonge burgemeester afgedrukt en onderaan twee regels uit de “ Choral Marsch“ van Dr. K. de Gheldere:

“Plant Alomme groene meien
Lieve maagden, vrome jeugd... “

Buiten eindigde de feeststemming van deze bijzondere dag met een fakkeltocht en een volksbal op de “Oude Markt“ door de twee plaatselijke muziekkorpsen.

 —0—0—0—0—0—

Zes jaar later, in 1952, behaalde Jan B. de Gheldere 1400 voorkeurstemmen. Toen was bij de C.V.P. geen sprake van lijsttrekker of lijstduwer. De plaatsen op de kandidatenlijst werden bepaald door het lot, zo werd in de kiesmanifesten verkondigd. Jan B. de Gheldere trok het nummer zeven. De C.V.P. behaalde 8 zetels, de liberalen 2 en de B.S.P. 1. In het schepencollege kregen we het trio Jan B. de Gheldere, Georges Parez en Willy De Grauwe. De volgende gemeenteraadsverkiezing, in 1958, kregen we al een voorsmaakje van een vernieuwde methode in de verkiezingscampagne, die later nog intensiever zou doorgevoerd worden.

Jan de Gheldere presenteerde een brochure met als titel “Te Heist is het goed wonen“,  met veel foto’s over wat reeds verwezenlijkt werd, korte teksten en enkele slagzinnen zoals “Heist-Duinbergen, een nieuwe badstad“. Nochtans was het persoonlijk succes van Jan de Gheldere iets afgezwakt vergeleken met 1952. Hij kreeg 1366 naamstemmen ( 1952 = 1400 ), maar de zetelverdeling bleef status quo, namelijk 8 -2 - 1.

In 1964, laatste gemeenteraadsverkiezing van Heist, verspreidde burgemeester Jan de Gheldere opnieuw een verkiezingsbrochure, ditmaal onder het motto “Wie aan de weg bouwt, laat de andere praten”. Toen was Jan de Gheldere lijsttrekker en Manu Desutter lijstduwer. Desutter bracht nieuwe ideeën in de verkiezingsstrijd en vergat vooral de vrouwen niet die een fel geurende briefomslag in de bus kregen!

Voor Desutter werd het een persoonlijk succes met 1159 voorkeurstemmen. Achter de naam van Jan B. de Gheldere werden “maar“ 999 bolletjes zwart gemaakt (toen nog geen rode potloden!). Er word aan de meerderheid van de C.V.P. geknaagd.

De zetelverdeling was als volgt: 6 voor de C.V.P., 3 voor de B.S.P. en 2 voor de P.V.V.. Waren toen verkozen: bij deCV.P. Jan B. de Gheldere, Manu Desutter, Robert Decorte, Georges Parez, August Monbaliu en Dr. Snauwaert; bij de BS.P. Julien Deconinck, Jean Lemaitre en Freddy Vanhoof, bij de P.V.V. hadden we Camiel en Lodewijk Vantorre.

Met 1 januari 1965 begon voor Jan B. de Gheldere zijn laatste ambtstermijn als burgemeester van Heist, want 6 jaar later kwam de gefuseerde entiteit Knokke-Heist tot stand.

Op zaterdag 11 maart 1967 werd Jan B. de Gheldere gehuldigd om zijn 20 jaar onafgebroken burgemeesterschap. Dit gebeurde in het stadhuis in aanwezigheid van heel wat genodigden en gebruikelijke toespraken. Gouverneur P. van Outryve d’Ydewalle citeerde de burgemeester als een “goeie, ouwe, trouwe vriend“.

Als hoofdgeschenk kreeg burgemeester Jan B. de Gheldere een mooi schilderij van Mathias de Vries, gedateerd 1715 en voorstellende Jacques de Gheldere, één der voorvaderen, destijds schepen van Brugge…

‘s Avonds werd het bal van de burgemeester georganiseerd in de schuur van het Boerenhof.

—0—0—0—0—0—

Tijdens die 24 naoorlogse jaren, heeft burgemeester Jan B. de Gheldere met zijn medewerkers Heist een nieuw aanzicht gegeven. Naast zijn grote bekommernis om de zeevisserij en het toerisme, stonden de openbare werken tot de heropbouw van Heist, de strijd tegen de ontzanding, het verleggen van de spoorlijn en de aanleg van een sportstadion enigszins centraal. Maar er werd zeker nog meer verwezenlijkt.

Er kwamen vrije baden, urbanisatieplannen, 26 woningen voor geteisterden (1947), de opkuis van de door de oorlog geteisterde strand en duinen, het slopen van bunkers en de nieuwe bruggen over de kanalen in 1953, De Panneslag met de unieke bouwtrant en vele “pishoekjes” werd de Gr. Jansdijk en te Duinbergen werden voor 21 miljoen fr. rioleringswerken uitgevoerd. Er kwam een Heldenplein, in de volksmond de “bietenput“ genoemd die nu bijna geen gelijkenis meer heeft aan het oorspronkelijk ontwerp. Het “park 58“, huisjes voor ouden van dagen enz… enz…

In 1948 werd door minister Achiel Van Acker een garnaal- en visweek geopend en op dezelfde dag heeft hij met de hijskraan de eerste steek gegeven aan de werken voor de nieuwe spoorweg (zie blz.12). Op 1 december 1951 stopte aan het nieuw stationsgebouw de eerste trein. Een administratieve oorlog, die meer dan 50 jaar duurde, was gewonnen. Op 22 juni 1952 werd de nieuwe doortocht ingehuldigd die alle sporen uitwiste van de tergende overwegen in het hart van Heist. ( zie Blz.13)
In 1954 was op de rijksbegroting 30 miljoen fr voorzien voor werken tegen de ontzanding en in 1956 werden 400.000 m3 zand. opgespoten.

Tot slot van deze (onvolledige) opsomming van verwezenlijkingen tijdens het burgemeesterschap van Jan B. de Gheldere, willen we nog even stilstaan bij de storm van 1 februari 1953. Een natuurramp om nooit te vergeten en een legendarische toespraak van de burgemeester door de micro van de nationale radiozender vanuit het stadhuis. Als burgemeester nam hij onmiddellijk de nodige initiatieven om alle hulpmiddelen op te vorderen en een comité.. ”Hulp aan Heist“ te stichten onder het voorzitterschap van meester Albert Deketelaere. Op 4.2.53 was het comité al in volle actie en drie dagen later waren reeds drieduizend oproepen verzonden met verzoek tot steunverlening. Toen het nationaal rampenfonds de eerste rampendossiers had samengesteld, had burgemeester de Gheldere, via het comité “Hulp aan Heist“ reeds meer dan 1 miljoen frank aan steungeld ingezameld en veel giften in natura ontvangen. Heist had ongeveer 400 geteisterden. Het bleef gelukkig beperkt tot stoffelijke schade, maar op zee was de Z. 527 “Leopold-Nera“ met man en muis vergaan. Aan boord waren schipper Henri Rappé, met Eugène en Etienne Vanden Abeele, Louis Vandierendonck en Gérard Arents.

De Heistse bevolking is feitelijk nooit in paniek geweest, maar om het Grand Hotel des Bains te redden en de vele bressen te Heist en Duinbergen te dichten werden circa 150.000 vaderlandertjes aangevoerd ....

—0—0—0—0—

Joncheer Jan Baptist de Gheldere

Geboren te Heist op 24 februari 1912. Schielijk overleden te Duinbergen op 1 januari 1980. Gepromoveerd tot doctor in de rechten en licentiaat in het notariaat in de hogescholen van Leuven en Gent. Ingeschreven als advocaat bij de balie van Brugge.

Als reserve-luitenant gemobiliseerd bij de staf van het 3e linieregiment. Door een Duitse eenheid krijgsgevangen genomen op 25 mei 1940 te Wevelgem en ontsnapt op 3 juni 1940.

Kwam naar het einde van 1941 met enkele vrienden in het verzet, sectie “Légion Belge “, later “het geheim leger” genoemd. Had de leiding van de inlichtingsdienst Athos S.R.A. voor de sector Heist-Zeebrugge.

Met zijn voornaamste medewerkers aangehouden door de G.F.P. op 24 juli 1943. Verbleef tot begin november 1943 in de gevangenis te Brugge en werd toen weggevoerd naar Duitsland. Hij werd achtereenvolgens opgesloten in de concentratiekampen van Esterwegen, Groszstrelitz, Kaisheim en Dachau.

In de beschuldigingsakte werd driemaal de doodstraf geëist. Tweemaal werd het vonnis door het volksgerecht uitgesteld. Eerst naar aanleiding van zware bombardementen en een tweede keer door de aanslag op Hitler in juli 1944.

Werd tenslotte door het Amerikaans leger van generaal Patton bevrijd op 29 april 1945 en kwam op 15 mei 1945 in zijn haardstede terug.
Werd notaris benoemd op 15 oktober 1945.

Was onafgebroken burgemeester van Heist van 2 januari 1947 tot de fusie Knokke-Heist-Westkapelle-Ramskapelle tot stand kwam op 19 maart 1971.

In de nieuwe entiteit Knokke-Heist was hij raadslid en woordvoerder van de C.V.P. tot 31.12.1977. Hij stelde zich geen kandidaat meer bij de gemeenteraadsverkiezing van oktober 1976.

Voorzitter van de provincieraad van 24.4.1963 tot 17.4.1977.

Voorzitter van de kamer der notarissen van het arrondissement Brugge.

Ondervoorzitter van Westtoerisme en stichtend lid van het Nationaal christelijk Middenstandsverbond, afdeling Heist.